Янгиликлар
O’zbekiston Respublikasi , Gruziya va Latviya elektron hukumat konsepsiyasining qiyosiy tahlili
O’zbekiston Respublikasi , Gruziya va Latviya elektron hukumat konsepsiyasining qiyosiy tahlili
|
Oybek Buriyev Yuqori Chirchiq tuman adliya bo`limi boshlig`i
|
Jahongir Zokirov Yuqori Chirchiq tuman adliya bo`limi yetakchi maslahatchisi
|
ElektronwhukumatMquyidagichaMtavsiflanadi:
1. AKTMdanSfoydalanishG(kompyutertarmoqlari,MInternet, faksBvaZtelefon);
2. HukumatWfaoliyatiniZqo'llab-quvvatlashM(axborot bilan ta'minlash, xizmatlar,Cmahsulotlar,Ima'muriyVboshqaruv);
3. FuqarolarWbilanVhukumatNmunosabatlariniarivojlantirishv(yangi aloqa kanallarinimyaratish,nsiyosiyvyokigma'muriywjarayonlargaxfuqarolarnibtarg'ibot vawtashviqotlarborqalitjalbqqilish);
4. Belgilanganbstrategiyalargawmoscravishdabishtirokchilarning htegishli jarayonlardamqatnashishmfaolligini belgilash “. Xususan , “Elektron hukumat” so’ziningminglizqtilidagibmuqobili – “ Electronic Government “mso’zi ,ko’pchilik o’ylaganimsingari , hukumatnya’ni ,rdavlatnboshqaruvining mijrobetuvchi markaziyfhokimiyatidtushunchasigaginagta’lluqliwemas , balikiikengroqjma’noda bo’lib , ya’ni , u – davlat boshqaruvi organlarining o’z funksiyalarini amalga oshirishdabaxborot kommunikatsiyamvositalarifpotensialidazkengqfoydalanishini nazardawtutadi . Hukumatnorganlarifva davlatmtashkilotlarikfaoliyatining samaradorliginijyanadanorttirish , fuqarolargafvadtadbirkorlargajko’rsatiladigan davlatqxizmatlarinininterfaol usulda ,bzamonaviynaxborotrkommunikatsiya texnologiyalariwvositalariborqali xizmathko’rsatishdan iborat .
“ Elektron hukumatning asosiy vazifalariga quyidagilar kiradi:
– davlateorganlariwfaoliyatiningisamaradorligini,qtezkorliginibvadshaffofligini ta'minlash,sularningvmas'uliyatini va ijrogintizominihkuchaytirish,daholi va tadbirkorlikqsub'ektlarisbilan axborotyalmashishniuta'minlashningtqo'shimcha mexanizmlarininyaratish;
– arizawberuvchilarwuchunwmamlakatningwbutunwhududidagdavlathorganlari bilanno'zarojmunosabatlarnijelektronjhukumatjdoirasidajamalgayoshirish bo'yichabimkoniyatlarbyaratish;
– o'ztzimmasigavyuklatilganmvazifalar doirasidamdavlatvorganlarining ma'lumotlarbbazalarini,lyagonauinteraktiv davlatmxizmatlariuportalini va elektronbdavlatyxizmatlariningwyagonahreestrinivshakllantirish;
– aholiqvaftadbirkorlikqsub'ektlariwbilanxo'zaronmunosabatlarni amalga oshirishdawelektronqhujjatbaylanishi, davlatworganlariningqo'zarothamkorligi va ularningqma'lumotlarwbazalarivo'rtasidaqaxborotealmashinuvi mexanizmlarini shakllantirishahisobigawdavlatbboshqaruvitizimida "yagona oyna" tamoyilini joriywetish;
– tadbirkorlik sub'ektlarini elektron hujjat aylanishidan foydalanishga, shu jumladan statistika hisobotini taqdim etish, bojxona rasmiylashtiruvi, litsenziyalar, ruxsatnomalar, sertifikatlarberishda,
Shuningdek davlat organlaridan axborot olish jarayonlarida elektron hujjat aylanishidan foydalanishga o'tkazish;
– tadbirkorlikesub'ektlariningrelektrongtijorat,yInternetnjahontaxborotwtarmog'i orqalibmahsulotnitsotishnvanxaridlarnieamalgatoshirishwtizimlaridan foydalanishini,qshuningdekrkommunalwxizmatlarnibhisobgaqolishning,wnazorat qilishningtvawularquchunqhaqwto'lashningbavtomatlashtirilganetizimlarinitjoriy etishniwkengaytirish;
– naqdqbo'lmaganwelektronvto'lovlar,qdavlatqxaridlarinidamalgaeoshirish,
Masofadanxfoydalanishxtizimlarinifvabbank-moliyaasohasidagivfaoliyatning
boshqa elektron shakllarini rivojlantirish “ . Mazkur konsepsiyalar va chora tadbirlarning amalga oshishi davlat va jamiyat o’rtasidagi bog’liqlikni oshishiga , idoralar aro interaktiv xizmatlarni kuzatib borish va taxlil qilishga fuqarolarning ijtimoiy iqtisodiy soxalardan to’liqligicha foydalanishiga imkoniyat yaratadi.
Elektron hukumatga qo’yiladigan talablar : Jismoniy va yuridik shaxslarga ko’rsatiladigan davlat xizmatlarining yuqori sifat darajasida tezkor ravishda , yagona standartlar asosida ko’rsatilishi Davlat va jamiyat o’rtasidagi o’zaro munosabatlarda , fuqarolarning davlat hokimiyati organlarining faoliyatiga oid axborotlar bilan uzluksiz ta’minlanishi ;
https://beruniyalimov.uz/archives/173
Davlat hokimiyatining ichki strukturalarida , hukumat organlarining turli bo’g’inlarida , tashkilot va muassasalarida idoralararo ichki munosabatlarda samaradorlikning ortishi ;
Geografik factor; hujjat aylanishi va almashinuvi kabilarda sarf-xaajatlarni minimallashtirish . Elektron hujjat almashinuvi tizimini joriy etish .
Jahon tajribasida elektron hukumat tizimi quyidagi asosiy texnologik tamoyillar poydevorida shakllangan : ( shu jumladan O’zbekiston elektron hukumat tizimi ham )
1. 
G2G ( Government to Government ) - Davlat - davlatga;
2. 
G2C ( Government to Citizens ) - Davlat fuqarolarga ;
3. G2F ( Government to Foreigners ) - Davlat xorijliklarga ;
4. 
G2B ( Government to Business ) - Davlat biznesga https://fayllar.org/elektron-hukumat-asosiy-tushunchalar-konsepsiya-elektron-hukum.html
G2G ( Government to Government ) - Davlat - davlatga - bunda Davlat boshqaruvidapparatinichkiqstrukturalari ,hmarkaziyqvawmahaliy hokimiyatlar ,dturli davlat idora htashkiliy vaemuassasalariqo’zaro munosabatlarda elektron hukumat tizimini joriy etish , elektron hujjat aylanishi , davlat organlari faoliyatining shaffofligi ortishi , doimiy monitoring va hisobot shakllari kabilar amalga oshiriladi . G2C ( Government to Citizens ) - Davlat fuqarolarga - bu tizimda esa , fuqarolar , yagona davlat interaktiv xizmatlari portal orqali , o’zlarining davlat organlariga ariza , shikoyat yoki taklif kabi murojaatlarini elektronwtarzda yuborishlari va ularga javob olishlari , turli xil davlat xizmatlaridan foydalanishlari , ya’ni , masalan , rasmiy hujjatlarning elektron nusxalarini shakllantirib olishlari , turli xil ma’lumotnoma , xabarnomalarni olishlari , shuningdek turli xil to’lovlar bo’yicha tranzaksiyalar ni onlayn usulda amalga oshirishlari mumkin bo’ladi .G2F ( Government to Foreigners ) - Davlat G2F (Government to Foreigners) – Davlat xorijliklarga – bu tizimda, Davlat va xorijlik shaxslar o‘rtasida, milliy qonunchiliksvawxalqaro hujjatlarga tayangan holda interaktiv xizmatlar ko‘rsatilishi nazarda tutiladi. Masalan, viza masalalari, investitsiyalar, ta’lim va turizm sohalariga oid xizmatlar ko‘rsatilishi nazarda tutiladi G2B (Government to Business) – Davlat biznesga – mazkur tizim esa, yuridik shaxslar, ishbilarmonlar va tadbirkorlar uchun ruxsatnomalar olish, turli xil rasmiy jarayonlarni interaktiv usulda soddalashtirilgan tarzda amalga oshirish, shuningdek, davlat yig‘imlari, to‘lovlar va hokazolarni on-layn amalga oshirish, hisobotlar va rasmiy murojaatlarni on-layn yuborish imkonini berishi ko‘zlanadi. Endiqyurtimizdaqelektronwhukumatgaqo’tish jarayonlariniwxato , kamchiliklarini xamda xalqaro maydondagi reytingini o’rganib chiqamiz . O‘zbekistonda 2013-yil o‘rtalarida Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali (my.gov.uz) ishga tushirildi. Yagona portal orqali bugungi kunda 230 dan ortiq turdagi aholiga, tadbirkorlik subyektlariga 20 dan ortiq yo‘nalish va faoliyat yo‘nalishlari bo‘yicha interaktiv xizmatlar ko‘rsatilmoqda. Yagona portalga 600 dan ortiq davlat organi va ularning tarkibiy bo‘linmalari ulangan. Ta’kidlash joizki, elektron hukumat qurilishi axborot jamiyatiga asoslanadi va ikkita strategik yo‘nalish – AKT sohasidagi qonunchilik bazasi va reinjiniring mavjud.
Elektron hukumat tizimini barpo etishda erishilgan barcha yutuqlarga qaramay, elektron hukumatning rivojlanish darajasi bo‘yicha dunyo mamlakatlari reytingida O‘zbekiston past reytingni egallab turibdi. Ushbu reytingda O‘zbekiston dunyoning 193 davlati orasida 100-o‘rinni egalladi. Keling, ushbu reytingga nima ta'sir qilganini tahlil qilaylik. Bu pasayishning asosiy hissasi inson kapitali indeksining tarkibiy qismlari bo'ldi (12% ga kamaydi va elektron xizmatlar 10% ga kamaydi. Ushbu ikki ko'rsatkich axborot texnologiyalari infratuzilmasini rivojlantirish indeksining o'sishiga ta'sir ko'rsatdi. Ushbu ko'rsatkichlardagi o'zgarishlarni 1-rasmda ko'rish mumkin.
“Rasmda, shuningdek, O‘zbekistonning elektron hukumatni qurish bo‘yicha reytingi pastligining asosiy sabablari axborot-kommunikatsiya texnologiyalari infratuzilmasi rivojining past darajasi, 2014 yil ma’lumotlariga ko‘ra, 23 foizni tashkil etganligi va aholining elektron hukumatni qurish darajasining pastligidir. taqdim etilayotgan elektron xizmatlarni rivojlantirish, bu 45% ni tashkil etadi. Bundan tashqari, reyting 2014-yilda 73 foizni tashkil etgan inson kapitali sub-indeksiga asoslanadi, bu esa mamlakat aholisining savodxonligining ancha yuqori ekanligini ko‘rsatadi. Biroq, agar tendentsiyaga e'tibor qaratadigan bo'lsangiz, so'nggi yillarda bu ko'rsatkich 20% ga pasaygan. O'zbekistonda ushbu ko'rsatkichni oliy ta'limga qabul qilish darajasiga ko'tarish uchun real imkoniyat bor, chunki bu kutilayotgan ta'lim davomiyligiga bevosita ta'sir qiladi. “Elektron hukumat” reytingini tuzishda ushbu maʼlumotlar manbai boʻlgan YUNESKOning Statistika institutiga (Monreal) taʼlim va IT infratuzilmasi boʻyicha toʻliq statistik maʼlumotlarni oʻz vaqtida taqdim etish muhim rol oʻynaydi. Elektron xizmatlar kichik indeksi, reytingning avvalgi tarkibiy qismlaridan farqli o‘laroq, ekspert baholash usuli bo‘yicha – o‘rganilayotgan mamlakat davlat organlari portallari va veb-saytlarini baholovchi davlat boshqaruvi mutaxassislari guruhi tomonidan anketalarni to‘ldirish yo‘li bilan hisoblanadi. elektron hukumat va onlayn xizmatlar bilan bog'liq asosiy mavzular bo'yicha. So‘rov natijalariga ko‘ra, mamlakat baholari elektron xizmatlar yetukligining to‘rtta darajasi bo‘yicha aniqlanadi. Davlat organlarining davlat siyosati, qonunchilik faoliyati, ayrim tarmoqlarni tartibga solish, davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyati natijalari, shuningdek, davlat xizmatlarini olish turlari va ketma-ketligi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni taqdim etuvchi veb-saytlari asosiy axborot xizmatlari hisoblanadi.
Kengaytirilgan axborot xizmatlari - Davlat veb-saytlari interaktiv xizmatlarning ayrim turlarini, fuqarolar va tadbirkorlik subyektlari bilan bir tomonlama yoki oddiy ikki tomonlama elektron o‘zaro hamkorlikni, shu jumladan, arizalar topshirish va davlat xizmatlarini olish uchun shakl va blankalarni yuklab olish imkoniyatini taqdim etadi.Tranzaksiya xizmatlari — davlat organlarining veb-saytlarida fuqarolar va tadbirkorlik subyektlari bilan ikki tomonlama elektron o‘zaro hamkorlik asosida elektron xizmatlar ko‘rsatish: soliqlar va boshqa to‘lovlarni to‘lash, soliq hisobotlarini taqdim etish, shaxsni tasdiqlovchi hujjatlarni olish uchun arizalar topshirish), litsenziyalarni qayta rasmiylashtirish, ruxsatnomalar va boshqalar “.
Integratsiyalashgan xizmatlar — davlat organlarining veb-saytlarida idoralararo elektron hamkorlik imkoniyatlaridan to‘liq foydalanadigan xizmatlar va yechimlar joriy etilgan.Bu harakatlar O‘zbekistonni reytingning ikki yo‘nalishi – IT infratuzilmasi va elektron xizmatlar bo‘yicha rivojlantirishga qaratilgan. 2013-2020-yillarda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, tarmoqlari va umuman infratuzilmani rivojlantirish bo‘yicha qabul qilingan dasturda telekommunikatsiya tarmoqlarini kengaytirish bo‘yicha umumiy qiymati 2 trillion so‘mlik 17 loyihani amalga oshirish ko‘zda tutilgan. Ko‘rib turganingizdek, O‘zbekistonda axborot texnologiyalarini rivojlantirish va “Elektron hukumat” tizimini shakllantirish borasida keng ko‘lamli va maqsadli ishlar amalga oshirilmoqda va “Elektron hukumat” tizimini rivojlantirish bo‘yicha amalga oshirilgan ishlar O‘zbekistonning 2016-yildagi reytingiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Elektron hukumat: Latviya tajribasi Latviyada elektron hukumatni rivojlantirish tajribasi bir qator o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lib, ulardan biri shundaki, islohotlar birinchi navbatda iqtisodiy o‘sishni ta’minlashga, mamlakatning raqobatbardoshligi va aholi bandligi darajasini oshirishga qaratilgan bo‘lib, ular bilan birgalikda amalga oshirilmoqda. ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar. Ko'zlangan maqsadlarga erishish uchun AKT o'z-o'zidan maqsad emas, birinchi navbatda vosita sifatida ishlatiladi. Bu tamoyil Latviyaning elektron hukumatni rivojlantirish strategiyasiga ham kiritilgan. Barcha davlat tuzilmalarining ochiqligi va hamkorligi davlat xizmatlarini ko‘rsatishda byudjet xarajatlarini sezilarli darajada kamaytirish, shu orqali ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifatini oshirish imkonini berdi. Latviyada davlat boshqaruvini isloh qilish va davlat xizmatlarini ko‘rsatishni elektron shaklga o‘tkazish siyosati aholi va tadbirkorlik sub’yektlariga xizmat ko‘rsatish sifati hamda boshqaruv samaradorligini oshirdi.BMTning 2016 yilgi elektron hukumat reytingida mamlakat 45-o‘rinni egalladi (EGDI – 0,6810, uchta komponentda: onlayn xizmatlar 0,6087, telekommunikatsiya infratuzilmasi – 0,5831, inson kapitali – 0,8512) va elektron ishtirok reytingida 84-o‘rin.Latviyada elektron hukumatning rivojlanishi 2000-yillarda boshlangan va Yevropa Ittifoqi bilan integratsiya faoliyati bilan parallel ravishda amalga oshirilmoqda. Ko‘rinib turibdiki, Yevropa Ittifoqi bu yo‘nalishdagi islohotlarni amalga oshirish uchun kuchli moliyaviy va tashkiliy yordam ko‘rsatmoqda. Shunday qilib, 2014-yilda Yevropa Ittifoqi Latviyaga “O‘sish va bandlik” dasturini amalga oshirish uchun 4,4 milliard yevro miqdorida mablag‘ ajratdi, uning doirasida IT infratuzilmasini rivojlantirishga 172,78 million yevro, keng polosali internetni rivojlantirishga 43,9 million yevro yo‘naltirildi. , jumladan, qishloq joylarida 128,8 million yevro – elektron hukumat tizimini yanada rivojlantirish va elektron xizmatlar ko‘rsatish, bunda ochiqlik, o‘zaro hamkorlik va xavfsiz ma’lumotlar almashish tizimini rivojlantirishga alohida e’tibor qaratildi. Strategiya“2014-2020 yillarda axborot jamiyatini rivojlantirish boʻyicha yoʻriqnoma” strategik hujjat bo‘lib, amaldagi siyosatni davom ettirish va 2020-yilgacha Yevropa Ittifoqi tomonidan moliyalashtiriladigan tarkibiy fond dasturlarini amalga oshirish doirasida AKTni rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlarini belgilashga qaratilgan. Qo‘llanma IT sohasi, milliy IT assotsiatsiyalari, Latviya Savdo-sanoat palatasi, shuningdek, Latviya vazirliklari va munitsipalitetlari vakillari bilan yaqin hamkorlikda ishlab chiqilgan. Mazkur hujjatning strategik maqsadi AKTdan foydalanish orqali yuqori raqobatbardoshlikka erishish, iqtisodiy o‘sish va qo‘shimcha ish o‘rinlari yaratish orqali aholi farovonligini oshirishdan iborat. Ushbu Qo‘llanmada davlat xizmatlarini ko‘rsatish va “Elektron hukumat” tizimini joriy etish tamoyillari ham bayon etilgan.
Latviyada elektron hukumatga bag'ishlangan alohida qonun yoki boshqa huquqiy hujjat mavjud emas. Shu bilan birga, bir qator qonunlar, jumladan, “Davlat axborot tizimlari to‘g‘risida”gi qonunlar uning faoliyati, davlat xizmatlari ko‘rsatish, axborot tizimlari va idoralararo o‘zaro hamkorligining huquqiy asosi hisoblanadi. 2002-yil may oyida qabul qilingan “Davlat axborot tizimlari to‘g‘risida”gi qonun (2014-yilda o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritilgan) davlat va mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan yuqori sifatli axborot (elektron) xizmatlarini ko‘rsatishni kafolatlaydi. Qonun axborot tizimlarini ishlab chiqish, hisobga olish, yuritish, qayta tashkil etish va yopishning asosiy va yagona tartiblarini belgilaydi.Qonunchilikda biznes (G2B) va aholiga (G2C) ko'rsatiladigan davlat xizmatlarining ta'riflari mavjud. Latviyada mulk egasi (yoki xizmatlarning "egasi") autsorsing va davlat-xususiy sheriklik orqali o'z vakolatlarini topshirish huquqiga ega.
Elektron hukumat va elektron xizmatlar
Latviyada elektron hukumat va axborot jamiyatini rivojlantirish boʻyicha masʼul organ Atrof-muhitni muhofaza qilish va mintaqaviy rivojlanish vazirligi hisoblanadi. Shu maqsadda vazirlikda ikkita asosiy boshqarma: Elektron hukumat departamenti va Davlat xizmatlari departamenti tashkil etildi. Elektron hukumat departamenti tarkibiga Davlat axborot tizimlari departamenti va Axborot jamiyati siyosati boshqarmasi kiradi. Davlat xizmatlari departamentiga esa Elektron xizmatlar departamenti va “Yagona darcha” tamoyilini tatbiq etish departamenti kiradi (bo‘limlar faoliyati to‘g‘risida batafsil ma’lumotni vazirlik saytida olish mumkin). Bundan tashqari, vazirlik huzurida hududiy miqyosda milliy va xalqaro loyihalarni amalga oshirish uchun mas’ul bo‘lgan Hududlarni rivojlantirish davlat agentligi tashkil etildi.
Latviya yaxshi rivojlangan IT infratuzilmasiga ega. Wi-Fi qamrovi, internet tezligi va arzonligi bo‘yicha mamlakat Yevropaning yetakchi 5 davlatidan joy olgan. Atrof-muhitni muhofaza qilish va hududiy rivojlanish vazirligining statistik ma’lumotlariga ko‘ra, birgina 2015 yilning o‘zida fuqarolarning 59,3 foizi elektron davlat xizmatlaridan foydalangan. Onlayn xizmatlarga www.latvija.lv portali hamda vazirlik va idoralarning veb-saytlari orqali kirish mumkin. Elektron davlat xizmatlari portali www.latvija.lv 2006 yildan buyon faoliyat yuritib kelmoqda. Unda bugungi kunga qadar 2,5 mingga yaqin davlat xizmatlarini olish bo‘yicha ma’lumotlar va ko‘rsatmalar mavjud. Ulardan 125 ta xizmat 20 ta davlat idoralari tomonidan onlayn tarzda ko‘rsatilmoqda.Elektron davlat xizmatlarini olish uchun foydalanuvchilar asosan uch turdagi identifikatsiyadan foydalanadilar:EID - elektron ID, elektron identifikatsiya kartasini talab qiladi; e-paraksts - virtual imzo; Internet-banking - identifikatsiya qilish uchun bank hisobidan foydalanish. Strategik rivojlanish maqsadi kelgusida barcha xizmatlar yagona portal orqali ko‘rsatilishini nazarda tutadi, biroq ularning ayrimlari tegishli darajada xizmat ko‘rsatish darajasiga ega davlat organlarining veb-saytlari orqali ko‘rsatilayotgan bo‘lsa, bu xizmatlar yagona portal bilan birlashtirilmaydi. Qonun hujjatlarida davlat xizmatlari tushunchasining ta’rifi davlat organlarining funksiyalaridan kelib chiqib belgilanadi. Davlat xizmatlarini tariflash hukumat bilan kelishilgan holda amalga oshiriladi, biroq munitsipal darajada davlat muassasalarini moliyaviy qo'llab-quvvatlash uchun bozor narxlari ham belgilanadi. Xizmatlarni autsorsing qilishda mulkdor va hamkor tashkilot bilan o'zaro manfaatli shartlarda, shu jumladan xizmatlardan foydalanuvchilardan olingan mablag'larni taqsimlash bo'yicha shartnomalar tuziladi. Axborot tizimlarini rivojlantirish bo‘yicha barcha loyihalar vazirlik va idoralar bilan kelishilgan holda, Atrof-muhitni muhofaza qilish va hududiy rivojlanish vazirligi tomonidan umuman “Elektron hukumat” tizimini rivojlantirish bo‘yicha ishlar tartibga solinadi.
Ta’kidlash joizki, ko‘pchilik rivojlangan Yevropa mamlakatlarida bo‘lgani kabi Latviyada ham davlat institutlarining moliyaviy jihatdan o‘zini-o‘zi ta’minlash mexanizmlari uzoq vaqtdan beri joriy qilingan. Oshkoralik va yaxlit davlat yondashuvi tamoyillariga rioya etilishi tufayli yuqori samaradorlik davlat institutlariga hamkorlikdan yuqori sinergik samara olish imkonini berdi. Latviyada elektron xizmatlar ko'rsatish tamoyillariAKTdan oqilona foydalanish tamoyili.
Latviya elektron xizmatlarni joriy etish jarayonida bosib oʻtgan yoʻl maʼmuriy tartib-taomillarni optimallashtirish va AKT vositalaridan foydalanishni ratsionalizatsiya qilishga asoslangan.
Bugungi kunda bu jamiyatni axborotlashtirish siyosatining ustuvor yo'nalishlaridan biridir.Latviyada davlat organlari faoliyatini tahlil qilish jarayonida AKT resurslaridan noratsional foydalanish Davlat byudjetining isrofgarchilikka olib kelishi aniqlandi. Shu bilan birga, davlat xizmatlarini ko‘rsatish tartib-taomillarini optimallashtirish jarayoni avvallari keraksiz jarayonlarning avtomatlashtirilganligi, shuningdek, ushbu organlar faoliyatining umuman samarasizligi tufayli yanada murakkablashmoqda. Shu sababli, ma'muriy jarayonlarni reinjiniring qilish va AKTni oqilona joriy etish yuqori onlayn etuklikka ega bo'lgan elektron xizmatlar arxitekturasini qurishning asosiy momentiga aylandi.Parallel yozuvlarni blokirovka qilish printsipi.Elektron registrlardagi ma'lumotlar asosiy (muhimroq, ishonchli va xavfsiz) bo'lishi kerak. Shunga ko'ra, agar elektron ma'lumotlar bazasi yuritilsa, u holda qog'oz registrlari yoki hujjatlarni parallel ravishda yuritish keraksiz vaqtni yo'qotishga olib keladi.
https://ictnews.uz/08/04/2017/elektronnoe-pravitelstvo-opyt-latvii/
Latviyadagi registrlardagi elektron yozuvlar (ya'ni elektron ma'lumotlar bazalarida) birlamchi va haqiqiy ma'lumotlar bo'lib, qog'oz hujjatlar bilan to'liq va teng yuridik kuchga ega.
Qog'oz ma'lumotnomalar, sertifikatlar va sertifikatlar faqat elektron shakldagi asl nusxaning "nusxasi" hisoblanadi.Qog'oz ruxsatnoma sertifikatlari va litsenziyalarini bekor qilish tamoyili.Ko'pgina davlat idoralari ob'ektning huquqi yoki holatini tasdiqlovchi qog'oz sertifikatlar, sertifikatlar, ruxsatnomalar, litsenziyalar va boshqa turdagi hujjatlarni bermaydilar. Ular ro'yxatga olish identifikatorlari (yoki ro'yxatga olish havolalari) bilan almashtiriladi, ularning yordamida barcha manfaatdor shaxslar ushbu shaxsning ma'lum bir huquqiy maqomga ega ekanligini, ya'ni u biron bir davlat organining ma'lumotlar bazasida ro'yxatdan o'tganligini bilib olishlari yoki tekshirishlari mumkin.Barcha davlat organlarining hamkorligi tamoyili yaxlit davlat yondashuvidir.Barcha davlat organlarining yagona tashkilot sifatida hamkorligi elektron xizmatlarni joriy etish samaradorligini oshirmoqda. Latviyada davlat organlari o'rtasida shartnomalar tuzishning yaxshi yo'lga qo'yilgan tizimi mavjud.
Elektron hukumat: Gruziya tajribasi
Jahon banki reytingiga ko‘ra (2014) Gruziya biznes yuritish qulayligi bo‘yicha dunyoda Norvegiya, Buyuk Britaniya va Germaniya kabi davlatlardan 8-o‘rinda turadi. Shuni ta'kidlash kerakki, Gruziya mulkni ro'yxatga olishning bir vaqtlar muammoli sohasida alohida muvaffaqiyatlarga erishdi va xuddi shu Jahon bankining tadqiqotiga ko'ra, so'nggi bir necha yil ichida bu sohada barqaror etakchi bo'lib kelmoqda. Bunday natijalar ko‘p jihatdan Gruziya davlat xizmatlarini ko‘rsatishning elektron turiga o‘tgani bilan bog‘liq.Elektron hukumatni shakllantirish jarayoni 2004-yilda boshlangan. asosiy vazifalari ko'chmas mulk ob'ektlari va ularga bo'lgan mulkiy huquqlarni hisobga olish, yuridik shaxslarni ro'yxatdan o'tkazishni o'z ichiga olgan Davlat reestri bo'yicha Milliy agentlikni (DMR) tashkil etish orqali; axborot va hujjatlarni elektron shaklda taqdim etish. Keyingi qadam 2010 yilda yaratilish edi. Ma'lumotlar almashinuvi agentligi (DEA), elektronni rivojlantirish uchun mas'uldir davlat idoralari oʻrtasidagi elektron hamkorlikni taʼminlash, axborot almashish uchun tarmoq infratuzilmasini yaratish, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasida standartlar va spetsifikatsiyalarni ishlab chiqish.davlat xizmatlarini koʻrsatish. Ana shunday Adliya uylaridan birida istalgan fuqaroga yagona “oyna”da yuqori malakali operator tomonidan shaxsiy guvohnoma va nikoh to‘g‘risidagi guvohnoma berishdan tortib, korxona yoki mulkni ro‘yxatdan o‘tkazishgacha bo‘lgan barcha turdagi davlat xizmatlari ko‘rsatilishi mumkin. Shu bilan birga, barcha bir xil onlayn xizmatlarni uyda, kompyuterda o'tirgan holda olish mumkin, buning uchun faqat ID karta , uni o'qish uchun qurilma va Internetga kirish kerak bo'ladi. Gruziya elektron hukumati uchun ham yuqoridagi barcha tashkilotlar xususiy va o'zini-o'zi moliyalashtirsa ham, ular to'g'ridan-to'g'ri Adliya vazirligiga bo'ysunishi odatiy holdir. Gruziyada idoralararo elektron hamkorlikni tashkil etish g'oyasi Estoniya modeliga (ma'lumotlar almashinuvi avtobusi G3 (Estoniyada analog - X-Road) oraliq qatlam bo'limi integratsiya serveri (analoglar - Adapter serveri, xavfsizlik serveri)) juda o'xshaydi. , bu Estoniya bilan elektron hukumat dasturini amalga oshirish doirasidagi hamkorlik toʻgʻrisidagi kelishuvlar bilan izohlanadi. Gruziyada, shuningdek, Estoniyada elektron xizmatlarni yaratish metodologiyasi Yevropa oʻzaro hamkorlik asosi (EIF) bilan juda koʻp umumiy jihatlarga ega:
Asosiy tamoyillar.Elektron davlat xizmatlarini joriy etishda quyidagi tamoyillardan foydalaniladi: yagona darcha tamoyili (har qanday xizmatlarni ko‘rsatish bir joyda jamlanadi), davlat idoralarining shaffofligi va hisobdorligi prinsipi, ishtirok etish prinsipi. (fuqarolar tajribasi va g'oyalarining davlat boshqaruviga qo'shgan hissasi). Ushbu tamoyillardan foydalanish orqali Gruziya fuqarolari barcha elektron xizmatlarni bitta portalda olishlari, qonunchilik loyihalarini muhokama qilish va maslahat berishda ishtirok etishlari, shuningdek, hukumatning istalgan ma'muriy hujjati bilan tanishishlari mumkin.
Kontseptual model. Asosiy xizmatlar darajasi aniq ajratilgan: elektron identifikator (elektron pasport) yordamida kirishni boshqarish, elektron raqamli imzolarni qo'llab-quvvatlash, xizmatlar uchun onlayn to'lov, ma'lumotlarni uzatish va hokazolar ariza beruvchi to'g'risidagi ma'lumotlarni olish, so'rov yuborish kabi asosiy xizmatlardan foydalanadi. uy egasi (uning manzili arizada ko'rsatilgan), xizmat uchun onlayn to'lov).Elektron xizmatlarni qurish modelida xavfsizlik darajasiga alohida e'tibor qaratilgan, bu, xususan, 2008 yil avgust oyida Gruziyaning elektron hukumat tizimiga qilingan eng kuchli kiberhujumlarning natijasidir. Jismoniy xavfsizlik DIS (Department Integration Server) serveri tomonidan ta'minlanadi, bu tashkilot ma'lumotlar bazasi serveri va G3 (Gruziya hukumati shlyuzi) ma'lumotlar almashinuvi avtobusi o'rtasidagi oraliq qatlamdir. Har bir bo‘limning axborot xavfsizligi siyosati ham milliy talablarga, ham ISO 27000 standartiga mos kelishi kerak.Bundan tashqari, qonunchilikda axborot xavfsizligi bo‘yicha majburiy auditlar, zaifliklarni testdan o‘tkazish, axborot tizimlari barqarorligini tekshirish ko‘zda tutilgan.O'zaro ta'sirning aspektlari. Elektron hukumat doirasidagi qonunchilik darajasidagi o‘zaro hamkorlik ushbu soha uchun maxsus ishlab chiqilgan qonunlar bilan tartibga solinadi. Ana shunday qonun hujjatlaridan biri “Axborotning yagona davlat reyestri to‘g‘risida”gi qonun (2011-yil) bo‘lib, unda ma’lumotlar bazalari, axborot tizimlari va elektron xizmatlarning yagona katalogini yaratish ko‘zda tutilgan. Yechim DEA tashkiloti tomonidan amalga oshirildi va "Reestrlar reestri" (RoR) deb nomlandi.Xuddi EIFda bo'lgani kabi, o'zaro ta'sirning tashkiliy, semantik va texnik jihatlariga alohida e'tibor beriladi. Ularning har biri doirasida ayirboshlash va ta'minlash bo'yicha ko'p tomonlama shartnomalar ma’lumotlar, ma’lumotlar almashinuvi formatlari va protokollarining spetsifikatsiyalari ishlab chiqildi, interfeyslar tasdiqlandi. Gruziyaning elektron hukumati EIF metodologiyasidan foydalangan holda eng muvaffaqiyatli loyihalardan biridir. Yevropa davlatlarining g‘oyalari va tajribasini o‘z davlatining o‘ziga xos xususiyatlariga mohirona moslashtirgan gruzinlarga hurmat ko‘rsatishga arziydi. Yaratilgan paytda o'xshashi bo'lmagan shunday muvaffaqiyatli yechimlardan biri Adliya uyi edi. Shubhasiz, Gruziya aholining kompyuter bilimi darajasi va, aytaylik, texnik jihatdan ancha rivojlangan Estoniya kabi keng qamrovli Internet tarmog'i bilan maqtana olmaydi.Shunga qaramay, har qanday fuqaro kompyuter bilimi darajasidan qat'i nazar, shunday markazlar yaratilishi mumkin. va tarmoqqa kirish, deyarli bir vaqtning o'zida ilg'or foydalanuvchi bilan bir xil xizmatlarni olish mumkin, bu muammoni hal qildi. Bundan tashqari, Adliya uylarining fuqarolardan jismoniy uzoqligi yo'qligiga qaramay, bunday yechim ko'p jihatdan g'alaba qozonadi, chunki mijozlarga xizmat ko'rsatish bilan yuqori malakali xodimlar shug'ullanadi.
Qiyosiy tahlil Davlat xizmatlarini ko‘rsatish bo‘yicha Latviya tajribasi tahlili shuni ko‘rsatadiki, davlat xizmatlarini elektron formatga o‘tkazish uchun davlat organlarining ma’muriy va boshqaruv tartib-taomillari, funksiyalari va vazifalarini tubdan isloh qilish zarur. Bu o‘zgarishlar ham infratuzilma komponentini, ham davlat xizmatlari va elektron hukumatni ko‘rsatish bo‘yicha me’yoriy-huquqiy bazani takomillashtirish bilan bog‘liq. Shu bilan birga, faqat server va kompyuter texnikasi, dasturiy ta’minot va internet tarmog‘ini xarid qilish orqali elektron davlat xizmatlari ko‘rsatish sifatini oshirish va ulardan foydalanuvchilarning qoniqishini ta’minlash mumkin emas.Texnologik rivojlanish nuqtai nazaridan Ukraina Gruziyaga ancha yaqin, demak, qo‘shnilarimiz tomonidan amalga oshirilayotgan ko‘plab yechimlar mamlakatimizda elektron hukumatni yaratishda juda foydali va samarali bo‘lishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
2) https://ictnews.uz/08/04/2017/elektronnoe-pravitelstvo-opyt-latvii/
3) https://moluch.ru/archive/102/23488/#google_vignette
4) lex.uz
5) elektron hukumat to’g’risidagi qonun
6) Wikipedia