Янгиликлар
O'zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 120-modda: Ishga Qabul Qilishni Qonunga Xilof Ravishda Rad Etishning Huquqiy Oqibatlari
O'zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 120-modda: Ishga Qabul Qilishni Qonunga Xilof Ravishda Rad Etishning Huquqiy Oqibatlari
O'zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksi mehnat huquqlarini himoya qilish va ish beruvchilar bilan ishchilar o'rtasidagi munosabatlarni qonuniy va adolatli ravishda tartibga solishga qaratilgan huquqiy normativ akt hisoblanadi. Mehnat kodeksining 120-moddasi esa aynan ishga qabul qilishni qonunga xilof ravishda rad etishning huquqiy oqibatlariga bag‘ishlanadi.
1. Qonunga Xilof Ravishda Rad Etishning Ta'rifi
Mehnat Kodeksining 120-moddasiga ko'ra, ishga qabul qilishni rad etishning qonunga xilof bo‘lishi, ish beruvchining ishchiga nisbatan mehnat qonunchiligida belgilangan asoslardan tashqari sabablarga ko‘ra ishga qabul qilishni rad etishi demakdir. Bunday holatlarda, ish beruvchi ishchining huquqlarini buzgan hisoblanadi. Kodeksda ishga qabul qilishni rad etishning qonuniy asoslari aniq belgilangan va rad etishning har qanday noxush sabablari mehnat huquqlarining buzilishiga olib keladi.
2. Qonunga Xilof Ravishda Rad Etishning Oqibatlari
Mehnat Kodeksining 120-moddasiga binoan, ishga qabul qilishni qonunga xilof ravishda rad etishning bir qator huquqiy oqibatlari mavjud:
a) Ishchi uchun huquqiy himoya
Agar ish beruvchi ishchining ishga qabul qilinishini qonunga xilof ravishda rad etsa, ishchi o‘zining huquqlarini himoya qilish uchun bir nechta imkoniyatlarga ega bo‘ladi. Avvalo, ishchi ishga qabul qilishni rad etish sabablari va huquqiy asoslarga nisbatan noroziligini bildirish huquqiga ega. Shuningdek, ishchi sudga murojaat qilish orqali o‘z huquqlarini tiklashga harakat qilishi mumkin.
b) Ish beruvchi uchun javobgarlik
Ishga qabul qilishni qonunga xilof ravishda rad etgan ish beruvchi ma'lum huquqiy javobgarlikka tortiladi. Bunday holatlarda, ishchi sudga murojaat qilib, ishga qabul qilinmaganlik uchun zararini undirishni talab qilishi mumkin. Boshqa tomondan, ish beruvchiga nisbatan mehnat qonunchiligini buzgani uchun jarimalar yoki boshqa javobgarlik choralarini qo‘llash mumkin.
c) Ishchi uchun zararlarni undirish
Ishga qabul qilishni qonunga xilof ravishda rad etilgan ishchi, o‘z huquqlarining buzilganligi sababli zarar ko‘rgan bo‘lsa, bu zararlarni undirish huquqiga ega bo‘ladi. Masalan, ishga qabul qilinmaganligi tufayli moddiy yoki ma'naviy zararlarga uchragan bo‘lsa, ishchi ushbu zararlarni ish beruvchidan undirishga haqli.
d) Mehnat shartnomasining qayta tiklanishi
Agar ishchi sud orqali o‘z ishga qabul qilishini qonunga xilof rad etish holatini isbotlasa, sud ishchi tomonidan talab qilingan mehnat shartnomasining qayta tiklanishiga qaror chiqarishi mumkin. Bunda ishchi eski ish joyiga qaytish huquqiga ega bo‘ladi, va ish beruvchi uni ishlashga majbur bo‘ladi. Shu bilan birga, ish beruvchi ishchining huquqlarini buzganligi uchun zaruriy ma'naviy va moddiy zararlarni to‘lab berishi talab qilinishi mumkin.
e) Diskriminatsiyaga qarshi chora-tadbirlar
Ishga qabul qilishni rad etish diskriminatsiyaga asoslangan bo‘lsa (masalan, jins, irqi, millati, diniy qarashlari yoki boshqa noto‘g‘ri sabablarga ko‘ra), bunday holatlarda ishchi huquqiy himoyaga ega bo‘lib, sud orqali diskriminatsiya uchun ish beruvchidan zararlar undirilishi mumkin. O'zbekiston Respublikasining mehnat qonunchiligi diskriminatsiyaga qat'iyan qarshi turadi va bunday holatlar jiddiy huquqiy oqibatlarga olib keladi.
3. Ishchilarning Huquqlari va Himoya
O'zbekiston mehnat qonunchiligida ishchilarning huquqlari yuqori darajada himoya qilinadi. Ishchilarga taqdim etilgan huquqlar, ular ishga qabul qilishda diskriminatsiya, noto‘g‘ri rad etish yoki adolatsizliklarga duch kelmasliklarini ta'minlashga yo‘naltirilgan. Mehnat Kodeksi ishchilarning ishga qabul qilishda tenglik, adolat va qonuniylikni ta'minlash uchun zarur shart-sharoitlarni yaratadi. Agar ish beruvchi mehnat qonunchiligini buzsa, ishchi adolatni tiklash uchun qonuniy vositalardan foydalanishi mumkin.
4. Xulosa
O'zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 120-moddasi ishga qabul qilishda qonunga xilof ravishda rad etishning jiddiy huquqiy oqibatlarini belgilaydi. Bunday holatlar nafaqat ishchining huquqlarini buzadi, balki ish beruvchini ham javobgarlikka tortishga olib keladi. Ishchilarning huquqlarini himoya qilish, qonuniy va adolatli ishga qabul qilishni ta'minlash, mamlakatda mehnat munosabatlarining rivojlanishida muhim omil hisoblanadi.
Yangiyo‘l shahar adliya bo‘limi
Bosh yuriskonsult: U.Bo’riyev
