Янгиликлар
O'zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 157-modda: Mehnat Shartnomasini Taraflarning Kelishuviga Ko‘ra Bekor Qilish
O'zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 157-modda: Mehnat Shartnomasini Taraflarning Kelishuviga Ko‘ra Bekor Qilish
O'zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksi, ishchilar va ish beruvchilar o'rtasidagi mehnat munosabatlarini tartibga soluvchi asosiy huquqiy me'yorlarni belgilaydi. Ushbu kodeksda mehnat shartnomasining tuzilishi, uning muddati, shart-sharoitlari va bekor qilinishi bilan bog‘liq masalalar hamda taraflarning huquqlari va majburiyatlari aniq tartibga solingan. 157-modda esa mehnat shartnomasini taraflarning kelishuviga ko‘ra bekor qilishni tartibga soladi. Bu modda, ayniqsa, tomonlarning kelishuvi asosida mehnat munosabatlarini tugatishda qo‘llaniladigan huquqiy me'yorlarni o'z ichiga oladi.
1. Mehnat Shartnomasini Taraflarning Kelishuviga Ko‘ra Bekor Qilish
Mehnat Kodeksining 157-moddasiga muvofiq, mehnat shartnomasini taraflarning kelishuvi asosida bekor qilish mumkin. Bunday bekor qilish taraflarning o‘zaro roziligi bilan amalga oshiriladi va bu jarayon mehnat qonunlariga muvofiq bo‘lishi kerak. Shartnoma bekor qilishning bu turi, ikkala tomonning roziligini talab qiladi va ularning o‘zaro kelishuvi asosida amalga oshiriladi.
Bu jarayonning huquqiy tartibi quyidagi elementlarni o‘z ichiga oladi:
1. Tomonlarning Roziligi: Mehnat shartnomasining bekor qilinishi faqat ishchi va ish beruvchining o‘zaro kelishuvi asosida amalga oshiriladi. Ikkala tomonning ixtiyoriy roziligi muhimdir.
2. Shartnomaning Yozma Shakli: Kelishuvga asoslangan mehnat shartnomasini bekor qilish, yozma shaklda bo‘lishi kerak. Bunda ishchi va ish beruvchi tomonidan imzolanadigan hujjat kiritiladi, unda tomonlarning kelishuvi, shartnomaning bekor qilinishi va boshqa zaruriy shartlar ko‘rsatiladi.
3. Bekor Qilish Sabablari: Shartnomaning bekor qilinishi uchun aniq sabablarga ehtiyoj yo‘q, chunki bu bekor qilish ikki tomonlama kelishuvga asoslanadi. Tomonlar o‘zaro rozilik bilan mehnat shartnomasini tugatishlari mumkin.
2. Taraflarning Huquqlari va Majburiyatlari
Mehnat shartnomasini taraflarning kelishuviga ko‘ra bekor qilishda ishchi va ish beruvchining huquqlari va majburiyatlari ham muhim o‘rin tutadi. Ushbu jarayonda quyidagi jihatlar hisobga olinishi kerak:
a) Ishchining Huquqlari
Ishchi, agar ish beruvchi bilan mehnat shartnomasini bekor qilish bo‘yicha kelishuvga kelsa, quyidagi huquqlarga ega bo‘ladi:
- Zararni qoplash: Agar ishchi shartnomaning bekor qilinishi tufayli zarar ko‘rsa, unda ish beruvchi zararlarni qoplashga majbur bo‘lishi mumkin.
- Yarim yillik kompensatsiya: Agar ishchi o‘z ixtiyori bilan ishdan ketish imkoniyatiga ega bo‘lmasa va ish beruvchidan bo‘lgan kelishuv asosida shartnoma bekor qilinsa, ishchi ba'zi hollarda moddiy kompensatsiya olish huquqiga ega bo‘lishi mumkin.
- Ishga tiklanish huquqi: Ba'zi hollarda, agar mehnat shartnomasini bekor qilishda ishchining huquqlari buzilgan bo‘lsa, sud orqali ishchi o‘z ishiga qaytarilishi mumkin.
b) Ish Beruvchining Huquqlari
Ish beruvchi shartnomani bekor qilishda o‘zining quyidagi huquqlariga ega bo‘ladi:
- Kelishuv asosida mehnat shartnomasini tugatish: Ish beruvchi, ishchi bilan o‘zaro rozilikka kelgan holda, mehnat shartnomasini bekor qilishga haqli.
- Shartnomani bekor qilishda kompensatsiya to‘lash: Agar ishchi mehnat shartnomasining bekor qilinishidan moddiy zarar ko‘rsa, ish beruvchi ishchiga kompensatsiya to‘lashga majbur bo‘ladi.
- Ishning tugatilishi: Ish beruvchi o‘zining iqtisodiy sharoitlariga ko‘ra yoki boshqa sabablarga asoslanib, ishchi bilan shartnoma tuzgan holda mehnat munosabatlarini yakunlashi mumkin.
3. Shartnomaning Bekor Qilinishining Huquqiy Oqibatlari
Mehnat shartnomasini taraflarning kelishuviga ko‘ra bekor qilishning huquqiy oqibatlari quyidagicha bo‘lishi mumkin:
1. Ishchining ishdan bo‘shashligi: Agar tomonlar shartnomaning bekor qilinishiga rozilik bildirsa, ishchi o‘z ishini tark etadi.
2. Yordam va kompensatsiyalar: Agar taraflardan biri o‘z huquqlarini buzgan bo‘lsa yoki bekor qilishda noto‘g‘ri harakat qilsa, zarar ko‘rgan tomon qonuniy ravishda kompensatsiya talab qilishi mumkin.
3. Ishga qaytarish: Ba'zi holatlarda, agar mehnat shartnomasini bekor qilishda ishchining huquqlari buzilgan bo‘lsa, sud orqali ishchi o‘z ishiga qaytarilishi mumkin.
4. Ijtimoiy ta'minot: Ishchi mehnat shartnomasining bekor qilinishi tufayli ijtimoiy ta'minot va pensiya huquqlarini qayta ko‘rib chiqishi mumkin.
4. Xulosa
O'zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 157-moddasi mehnat shartnomasini taraflarning kelishuviga ko‘ra bekor qilishni tartibga soladi. Bu jarayon ikki tomonning o‘zaro roziligi va kelishuvi asosida amalga oshiriladi. Taraflarning huquqlari va majburiyatlari aniq belgilangan bo‘lib, bu mehnat shartnomasini bekor qilishda adolatni ta'minlashga qaratilgan. Mehnat shartnomasini bekor qilishda ishchi va ish beruvchi o‘rtasidagi munosabatlar qonuniy va ehtiyotkorlik bilan tartibga solinishi kerak. Bunday tartib, mehnat munosabatlarida muvozanatni saqlash va tomonlarning huquqlarini himoya qilishga yordam beradi.
Yangiyo‘l shahar adliya bo‘limi
Bosh yuriskonsult: U.Bo’riyev
