Янгиликлар
O'zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 187-modda: Ishlanmaydigan Bayram Kunlari Arafasidagi Ishning Davomiyligi
O'zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 187-modda: Ishlanmaydigan Bayram Kunlari Arafasidagi Ishning Davomiyligi
O'zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksi, ishchilarning mehnat huquqlarini himoya qilish, ish vaqti va dam olish kunlarini tartibga solish borasida aniq va qat'iy qonuniy asoslarni belgilaydi. 187-modda esa ishchilarni bayram kunlaridagi mehnat sharoitlari, ayniqsa, ishlanmaydigan bayram kunlari arafasida ish vaqti qanday belgilanishi bilan bog‘liq muhim normani taqdim etadi. Ushbu modda, ishchilarning bayram kunlari oldidan ishlash va ularning ishlagan soatlari uchun to‘lanadigan haqni tartibga solish, shuningdek, mehnat va dam olish kunlari orasidagi muvozanatni saqlashga qaratilgan.
1. Bayram Kunlari Arafasidagi Ishning Davomiyligi: Ta'rifi
Mehnat Kodeksining 187-moddasiga ko'ra, ishlanmaydigan bayram kunlari arafasidagi ishning davomiyligi quyidagi tartibda belgilangan:
- Ish vaqti qisqartiriladi: Agar ishchiga ishlanmaydigan bayram kuni oldidan ish bajarish talab qilinsa, unda ish kuni qisqartiriladi. Bayram kunidan oldingi ish kuni odatdagi ish vaqtidan 1 soatga qisqartiriladi. Bu ishchilarning ish vaqti me'yoridan ko‘proq ishlashiga yo‘l qo‘ymaslik uchun qo‘llaniladi.
- Bayram kunlari vaqti: Bayram kunlari o‘zlariga xos, odatda ish qilinmaydigan, ammo ba'zi hollarda muhim ishlar yoki xizmatlar tufayli ishchilarga bayram kunlari ishlash zarur bo‘lishi mumkin. Bunday hollarda, mehnat qonunchiligi ishchilarning huquqlarini himoya qilishga doir qo‘shimcha tartiblarni belgilaydi.
2. Ishlanmaydigan Bayram Kunlari Arafasidagi Ishning Huquqiy Oqibatlari
Ishlanmaydigan bayram kunlari arafasida ishning qisqarishi va ishchining qo‘shimcha soat ishlashi haqida belgilangan tartiblarning bir qator huquqiy oqibatlari mavjud:
a) Ish vaqti qisqarishi
Bayram kunidan oldingi ish kuni 1 soatga qisqartiriladi, bu esa ishchilar uchun ish vaqti to‘g‘ri tashkil etilishiga yordam beradi. Shuningdek, bu mehnat qonunchiligiga muvofiq ishchining sog‘lig‘ini va farovonligini ta'minlashga qaratilgan muhim choradir.
b) Qo‘shimcha to‘lovlar
Agar ishchi bayram kunidan oldin qisqartirilgan ish soatidan ko‘proq ishlasa, bu holatda qo‘shimcha to‘lovlar amalga oshiriladi. Mehnat Kodeksining 187-moddasi bo‘yicha, bayram kunlari oldidan ishlagan ishchiga ortiqcha ishlagan soatlar uchun qo‘shimcha haq to‘lanishi kerak. Bunda ortiqcha ishlash va bayram kunlari ishlash uchun mehnat to‘lovlari ko‘p holatlarda ikki baravarga oshiriladi.
c) Dam olish huquqi
Ishlanmaydigan bayram kunlarida ish qilish zarur bo‘lsa, ishchilarga dam olish kunlaridan foydalanish huquqi taqdim etiladi. Bu, mehnat va dam olish vaqtining muvozanatlashishini ta'minlash maqsadida amalga oshiriladi. Bayram kunlari oldidan ishlagan ishchi, bu mehnatni hisobga olib, dam olish kunlaridan foydalanishi kerak.
3. Bayram Kunlari Arafasida Ishning Davomiyligi va Ishchilar Huquqlari
Ishlanmaydigan bayram kunlari oldidan ishning davomiyligi, ishchilarning huquqlarini himoya qilish va mehnat qonunchiligiga muvofiqligini ta'minlashga qaratilgan. Mehnat Kodeksining 187-moddasiga muvofiq, quyidagi nuqtalar ishchilar huquqlarini himoya qilishda alohida ahamiyatga ega:
- Normativ me'yorlarga rioya qilish: Ishchilar mehnat vaqti, bayram kunlari va dam olish kunlarida mehnat qonunchiligiga mos ishlashlari zarur. Bayram kunlari oldidan ishchi mehnat vaqtining qisqarishiga haqli bo‘lib, bu ularning huquqlarini himoya qilishga xizmat qiladi.
- Dam olish vaqti: Agar ishchi bayram kunidan oldin ishlashga majbur bo‘lsa, mehnat kodeksi ishchiga tegishli dam olish vaqtini taqdim etishni talab qiladi. Bu ishchi uchun muhim huquq bo‘lib, uning farovonligini va sog‘lig‘ini ta'minlashga qaratilgan.
- Qo‘shimcha to‘lovlar: Bayram kunlari oldidan ortiqcha ishlash natijasida ishchi ko‘proq ishlasa, unga qo‘shimcha haq to‘lanishi zarur. Mehnat Kodeksi ortiqcha ish uchun to‘lanadigan haqni ko‘rsatib o‘tadi va ishchilarni qo‘shimcha ishlashga majburlamaslikka e'tibor qaratadi.
4. Bayram Kunlari Arafasidagi Ishni Tashkil Etish
Bayram kunlari oldidan ishni tashkil etishda ish beruvchi quyidagi jihatlarni hisobga olishi kerak:
- Mehnat qonunlarini hurmat qilish: Ish beruvchi bayram kunlari oldidan ishlashni tashkil etar ekan, mehnat kodeksiga to‘liq rioya qilishi, ishchilarning ish vaqti va huquqlarini buzmasligi zarur. Shuningdek, bayram kunlarida ishlash uchun ishchidan xohish-iroda bilan kelishuv olish zarur.
- Dam olish vaqti bilan ta'minlash: Bayram kunlari oldidan ishlashga majbur bo‘lgan ishchilarga ish vaqti qisqarishi va dam olish uchun qo‘shimcha vaqt ajratilishi kerak. Bu, mehnat qonunchiligida belgilangan asosiy talabdir.
5. Xulosa
O'zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 187-moddasi ishchilar uchun bayram kunlari oldidan ishlashning qonuniy tartibini belgilaydi. Bayram kunlari arafasida ish vaqti qisqartiriladi, ortiqcha ishlagan ishchiga esa qo‘shimcha to‘lovlar to‘lanadi. Mehnat kodeksi ishchilarning huquqlarini himoya qilishga, ish va dam olish vaqtining muvozanatlashishini ta'minlashga qaratilgan. Ish beruvchilar bayram kunlari oldidan ishlashni tashkil etishda mehnat qonunlariga to‘liq rioya qilishi, ishchilarga huquqiy himoya ta'minlashi zarur. Bu mehnat munosabatlarida adolatni saqlash va ishchilarning farovonligini oshirishga yordam beradi.
Yangiyo‘l shahar adliya bo‘limi
Bosh yuriskonsult: A.Kazimbayev
