Янгиликлар
O’zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining Odillik prinsipining mazmun-mohiyati haqida bilasizmi?
O’zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining Odillik prinsipining mazmun-mohiyati haqida bilasizmi?
Odillik prinsipi – adolatli jinoyat huquqi asosidir
O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 8-moddasi odillik prinsipini belgilab beradi. Ushbu prinsip jinoyat huquqining asosiy tamoyillaridan biri bo‘lib, jinoyat sodir etgan shaxsga nisbatan qo‘llaniladigan jazo yoki boshqa huquqiy ta’sir choralari adolatli bo‘lishini talab qiladi. Ya’ni, jinoyatchiga nisbatan belgilangan jazo jinoyatning og‘ir-yengilligiga, aybning darajasiga hamda shaxsning ijtimoiy xavflilik darajasiga mos bo‘lishi shart.
Bu prinsipning asosiy maqsadi – jazoning adolatli bo‘lishini ta’minlashdir. Jazo haddan tashqari yengil yoki haddan tashqari og‘ir bo‘lmasligi, balki jinoyatga monand bo‘lishi kerak. Masalan, kichik og‘irlikdagi jinoyat uchun ortiqcha jazo tayinlash nafaqat adolatsizlik, balki fuqarolarning davlatga bo‘lgan ishonchini ham kamaytiradi. Shu bilan birga, og‘ir jinoyatlar uchun yengil jazo berilishi ham jamiyatda huquqiy tartibni zaiflashtiradi.
8-moddada yana bir muhim qoida – bir jinoyat uchun ikki marta javobgarlikka tortilmaslik prinsipi belgilangan. Bu prinsip xalqaro huquqda “non bis in idem” deb ataladi va har qanday shaxs bir jinoyati uchun faqat bir marta javobgarlikka tortilishi mumkinligini anglatadi. Agar bir shaxs allaqachon o‘sha jinoyat uchun javobgarlikka tortilgan bo‘lsa, u qayta jazolanmasligi kerak. Bu nafaqat inson huquqlarining himoyasi, balki sud-huquq tizimining soddaligi va adolatli ishlashining kafolatidir.
Xulosa qilib aytganda, odillik prinsipi jinoyat huquqining poydevori bo‘lib, shaxsga nisbatan jazo belgilarini aniq, izchil va insonparvarlik tamoyillariga asoslanib qo‘llashni taqozo etadi. U nafaqat jinoyatga munosib jazo belgilashni, balki inson sha’ni va qadr-qimmatini himoya qilishni ham o‘z ichiga oladi. Bu prinsip qonun ustuvorligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi.
Yangiyoʻl shahar adliya boʻlimi
Yuridik xizmat koʻrsatish markazi
bosh yuriskonsulti U.Bo‘riyev