Янгиликлар

O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining Qonunning vaqt bo‘yicha amal qilishi haqida bilasizmi?

O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining Qonunning vaqt bo‘yicha amal qilishi haqida bilasizmi?
Qonunning vaqt bo‘yicha amal qilishi — jinoyat huquqida aniqlik va adolat kafolati

O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 13-moddasida belgilangan qonunning vaqt bo‘yicha amal qilishi jinoyat huquqining muhim tamoyillaridan biri hisoblanadi. Bu prinsipga ko‘ra, qilmishning jinoiyligi va unga nisbatan jazo chorasi aynan shu qilmish sodir etilgan vaqtda amalda bo‘lgan qonun bilan belgilanadi. Ya’ni, jinoyat sodir etilganidan keyin qonun o‘zgargan bo‘lsa, bu yangi qonun qilmishga nisbatan qanday ta’sir ko‘rsatishi muhim ahamiyatga ega bo‘ladi.

Mazkur modda jinoyat huquqida orqaga qaytish (retroaktivlik) masalasini ham tartibga soladi. Agar yangi qonun jinoyatni jinoyat deb hisoblashni bekor qilsa, jazoni yengillatsa yoki shaxsning ahvolini yaxshilasa, u holda bu qonun orqaga qaytish kuchiga ega bo‘ladi. Ya’ni, bunday qonunlar nafaqat yangi jinoyatlarga, balki ilgari sodir etilgan, sudlangan yoki hozirda jazo o‘tayotgan shaxslarga ham tatbiq etiladi. Bu insonparvarlik va adolat tamoyillarining amaliy ifodasidir.

Aksincha, agar yangi qonun jinoyat uchun og‘irroq jazo belgilasa yoki shaxsning holatini yomonlashtirsa, bunday qonun orqaga qaytmaydi, ya’ni faqat kelajakdagi holatlarga tatbiq etiladi. Bu esa qonuniylik va huquqiy barqarorlikni ta’minlashga xizmat qiladi.

Shuningdek, modda jinoyat sodir etilgan vaqtni aniqlashda ham huquqiy asos yaratadi. Agar jinoyat sodir bo‘lishi harakat sodir bo‘lgan vaqtda tugagan deb hisoblanadigan bo‘lsa, aynan shu vaqt muhim hisoblanadi. Boshqa hollarda, agar jinoyat oqibatlari keyinroq yuzaga chiqqan bo‘lsa, ana shu oqibat ro‘y bergan vaqt jinoyat sodir etilgan vaqt deb qabul qilinadi.

Xulosa:

Qonunning vaqt bo‘yicha amal qilishi prinsipi — jinoyat huquqida adolat, aniqlik va qonuniylikni ta’minlovchi tamoyildir. Bu prinsip orqali har bir shaxs o‘z harakatlarining huquqiy oqibatlarini oldindan bilish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Shuningdek, yangi qonunlar insonparvarlik ruhida bo‘lsa, ular ilgari sodir etilgan jinoyatlarga ham tatbiq etilib, adolatning tiklanishiga xizmat qiladi.

Yangiyoʻl shahar adliya boʻlimi

Yuridik xizmat koʻrsatish markazi

bosh yuriskonsulti U.Bo‘riyev