Янгиликлар
Mehnat shartnomasi shartlarining haqiqiy emasligi: Mehnat kodeksining 105-moddasi talqinida
Mehnat shartnomasi shartlarining haqiqiy emasligi: Mehnat kodeksining 105-moddasi talqinida
Ishchi va ish beruvchi o‘rtasida tuziladigan mehnat shartnomasi ikki tomonlama kelishuv bo‘lib, u har ikki tomonning huquqlari va majburiyatlarini belgilaydi. Biroq, ba’zida ushbu shartnomaga kiritilgan ayrim bandlar amaldagi mehnat qonunchiligiga zid bo‘lishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 105-moddasi aynan mana shunday holatlarga huquqiy baho beradi va ularni tartibga soladi.
105-modda mazmuni
Mazkur modda quyidagicha belgilaydi:
Agar mehnat shartnomasining har qanday sharti xodimga nisbatan qonun hujjatlarida nazarda tutilgan mehnat huquqlari va kafolatlarini cheklasa yoki ularni buzsa, bunday shart haqiqiy emas deb hisoblanadi.
Bu degani, mehnat shartnomasidagi bandlar qonun bilan kafolatlangan huquqlarga zid bo‘lsa — masalan, ish vaqtining ortiqcha uzaytirilishi, qonunda belgilangan dam olish va ta’til huquqining cheklanishi, ish haqining minimal miqdordan past belgilanishi yoki xodimning ishdan noqonuniy tarzda bo‘shatilishini ko‘zda tutsa — bunday shartlar mehnat shartnomasining yuridik kuchga ega bo‘lmagan qismlari hisoblanadi.
Shartnoma qisman haqiqiy bo‘lmasa, u butunlay bekor qilinmaydi
Qonunga zid bo‘lgan shartlar haqiqiy emas deb topilsa-da, bu butun mehnat shartnomasining bekor qilinishiga olib kelmaydi. Faqatgina ushbu noto‘g‘ri bandlar bekor qilinadi, qolgan qismi esa amalda qolaveradi. Bu xodimning barqaror ish faoliyatini saqlab qolishga va ijtimoiy himoyasini ta’minlashga xizmat qiladi.
Amaliyotda uchraydigan holatlar
Amaliyotda quyidagi holatlar tez-tez uchraydi:
- Ish haqi qonuniy minimal miqdordan past belgilangan;
- Ish vaqti me’yoridan ortiqcha bo‘lib, ortiqcha ishlagan soatlar uchun qo‘shimcha haq to‘lanmaydi;
- Xodimga mehnat ta’tili berilmaydi yoki u pul kompensatsiyasiga majburlanadi;
- Mehnat shartnomasida ishdan bo‘shash shartlari O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksida nazarda tutilgan tartibga zid tarzda belgilanadi.
Bunday hollarda xodim tegishli davlat organlariga — eng avvalo Mehnat inspeksiyasi yoki sudga murojaat qilishi mumkin.
Yangiyo‘l shahar adliya bo‘limi
Bosh yuriskonsult: A.Kazimbayev