Янгиликлар
Oʻzbekiston Respublikasi hududidan tashqarida tuzilgan nikohlarni e'tirof etish
Oʻzbekiston Respublikasi hududidan tashqarida tuzilgan nikohlarni
e'tirof etish
Annotatsiya: Bugungi globallashuv davrida fuqarolarning xorijiy davlatlarda yashashi, ishlashi va oʻqishi odatiy holga aylangan. Bu holat koʻpincha Oʻzbekiston fuqarolarining xorijda nikoh qurishlariga olib keladi. Bunday nikohlarning Oʻzbekiston Respublikasi hududida huquqiy kuchga ega boʻlishi va e'tirof etilishi muhim amaliy va huquqiy masaladir.
Kalit so‘zlar: konsullik idoralari, legallashtirish, apostil, er-xotinning teng huquqliligi, nikoh guvohnomasi, Gaaga konvensiyasiga a'zo davlatlar, koʻpxotinlilik, yuridik maslahat, er-xotinning mulkiy va nomulkiy huquqlarining himoyasi, xorijiy davlatning qonunlari, yaqin qarindoshlar oʻrtasidagi nikoh, voyaga yetmaganlik, tarjima.
Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligida, xususan, Oila kodeksida xorijiy davlatlarda tuzilgan nikohlarni e'tirof etish boʻyicha aniq qoidalar belgilangan. Umumiy qoida shundaki, agar nikoh xorijiy davlatning qonunlariga muvofiq tarzda tuzilgan boʻlsa va Oʻzbekiston Respublikasining jamoat tartibi hamda asosiy huquqiy tamoyillariga zid kelmasa, u Oʻzbekiston hududida ham huquqiy kuchga ega boʻladi.
Oʻzbekiston Respublikasidan tashqarida chet el fuqarolari o‘rtasida boshqa davlat hududida o‘sha davlatning qonunchiligiga rioya qilingan holda tuzilgan nikohlar O‘zbekiston Respublikasida haqiqiy deb e‘tirof etiladi.
Xorijda tuzilgan nikoh Oʻzbekistonda e'tirof etilishi uchun quyidagi asosiy shartlarga rioya qilinishi lozim:
1. Tuzilgan davlat qonunchiligiga muvofiqlik: Nikoh oʻzida tuzilgan xorijiy davlatning nikohga oid qonunlariga (nikohga kirish shartlari, rasmiylashtirish tartibi) toʻliq rioya qilingan holda tuzilgan boʻlishi shart.
2. Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligiga zid boʻlmasligi: Bu eng muhim shartlardan biridir. Nikoh Oʻzbekiston Respublikasi Oila kodeksining asosiy prinsiplari va talablariga zid boʻlmasligi kerak. Jumladan, quyidagi holatlar Oʻzbekistonda e'tirof etilmaydi:
o Koʻpxotinlilik: Oʻzbekiston qonunchiligida koʻpxotinlilik taqiqlangan. Agar nikoh tuzilgan davlat qonunlari boʻyicha bu holatga yoʻl qoʻyilgan boʻlsa ham, Oʻzbekistonda ikkinchi va undan keyingi nikohlar huquqiy jihatdan tan olinmaydi.
o Voyaga yetmaganlik: Agar nikoh tuzilgan davlatda nikoh yoshi Oʻzbekistondagi belgilangan yoshdan (hozirda erkaklar va ayollar uchun 18 yosh) past boʻlsa va bu yoshga yetmagan shaxs Oʻzbekiston fuqarosi boʻlsa, bunday nikoh Oʻzbekistonda e'tirof etilmasligi mumkin.
o Yaqin qarindoshlar oʻrtasidagi nikoh: Oʻzbekiston qonunchiligida yaqin qarindoshlar oʻrtasida nikoh tuzish taqiqlangan.
o Er-xotinning teng huquqliligi: Nikoh ayollar va erkaklar oʻrtasidagi teng huquqlilik tamoyiliga asoslanishi shart.
Xorijiy davlatda tuzilgan nikohning Oʻzbekiston hududida huquqiy kuchga ega boʻlishi uchun quyidagi hujjatlar rasmiylashtirilishi lozim:
1. Nikoh guvohnomasi: Xorijiy davlatning vakolatli organi tomonidan berilgan asl nikoh guvohnomasi.
2. Tarjima: Nikoh guvohnomasi oʻzbek tiliga tarjima qilinishi va tarjimonning imzosi notarial tasdiqlanishi shart.
3. Legallashtirish yoki Apostil: Bu eng muhim bosqichlardan biridir.
Agar nikoh Gaaga konvensiyasiga a'zo davlatlardan birida tuzilgan boʻlsa, nikoh guvohnomasiga apostil qoʻyilishi kerak. Apostil hujjatning haqiqiyligini xalqaro darajada tasdiqlovchi shtampdir.
Agar nikoh Gaaga konvensiyasiga a'zo boʻlmagan davlatda tuzilgan boʻlsa, hujjat Oʻzbekiston Respublikasining shu davlatdagi konsullik idorasi tomonidan konsullik legallashtiruvidan oʻtkazilishi lozim. Legallashtirish hujjatning yuridik kuchini tasdiqlaydi.
Ushbu tartibda rasmiylashtirilgan nikoh guvohnomasi Oʻzbekiston Respublikasi hududida huquqiy jihatdan tan olinadi va fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd etish (FҲDYO) organlarida roʻyxatga olinishi yoki boshqa huquqiy maqsadlarda (masalan, farzandlarni roʻyxatga olish, mulk masalalari, merosxoʻrlik) foydalanilishi mumkin. Maxsus "e'tirof etish" jarayoni emas, balki hujjatning toʻgʻri rasmiylashtirilishi uning Oʻzbekistonda huquqiy kuchga ega boʻlishini ta'minlaydi. Agar nikohning haqiqiyligi boʻyicha tortishuvlar yuzaga kelsa, masala sud tartibida koʻrib chiqiladi.
Nikohdan oʻtayotgan shaxslar har ikkala davlatning (nikoh tuzilayotgan davlat va Oʻzbekiston) qonunchiligini sinchiklab oʻrganishlari zarur.
Hujjatlarni rasmiylashtirishda xatoliklarga yoʻl qoʻymaslik uchun, Oʻzbekistonning xorijdagi konsullik idoralari yoki Oʻzbekistondagi FҲDYO organlari bilan oldindan bogʻlanib, aniq ma'lumot olish tavsiya etiladi.
Xorijda tuzilgan nikohning Oʻzbekistonda tan olinishi er-xotinning mulkiy va nomulkiy huquqlarining himoyasini, farzandlarning huquqiy maqomini belgilashni ta'minlaydi.
Xorijiy davlatlarda tuzilgan nikohlarni Oʻzbekistonda e'tirof etish jarayoni oʻziga xos huquqiy tartib-qoidalarga ega. Bu jarayonning asosiy maqsadi – xalqaro oilaviy munosabatlarda huquqiy aniqlikni ta'minlash va fuqarolarning huquqlarini himoya qilishdir. Qonuniy talablarga rioya qilish, barcha kerakli hujjatlarni toʻgʻri rasmiylashtirish va zarurat tugʻilganda yuridik maslahat olish nikohning Oʻzbekiston hududida hech qanday muammosiz tan olinishiga yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
1. O‘zbekiston Respublikasining Oila kodeksi. – T.:Adolat, 2021. K-90 Kuldashev N.A., Nurullayev U.K
2. Fuqarolik va oila huquqi: Darslik. – T.: O‘zbekiston Respublikasi IIV Akadimiyasi, 2022. – 141 b Muallijlar jamoasi O‘zbekiston Respublikasining Oila kodeksiga shahrlar. – T., Adolat, 2000.
3. Otaxo‘jayev F.M. Nikoh va uning huquqiy tartibga solinishi . T., O‘zbekiston , 1995. 10 Otaxo‘jayev.
4. Topildiyev B.R. Oila huquqi . O‘quv uslubiy qo‘llanma. – T., 2009.Yuldasheva SH.R., Shoraxmetova V.Sh., Topildiyev B.R. Oila hiqiqidan o‘quv- uslubiy qo‘llanma. – T., TDYI.
5. Z.M.Islomov Davlat va huquq nazariyasi. – T., Adolat, 2007.
Parkent tumani 2-son FHDY bo‘limi
1-toifali inspektori F.Jollibayeva
