Янгиликлар
12
Jamoaviy nizolarni hal etishdagi shaxslar kafolati – Mustaqil qarorlar garov
Jamoaviy nizolarni hal etishdagi shaxslar kafolati – Mustaqil qarorlar garov
O‘zbekiston Respublikasining amaldagi Mehnat kodeksi jamoaviy mehnat nizolarini hal etishda ijtimoiy sheriklik tamoyilini asosiy o‘ringa qo‘yadi. Bu nizolarning adolatli va xolis hal etilishi ko‘p jihatdan ushbu jarayonlarda ishtirok etuvchi shaxslarning mustaqilligi va himoyasiga bog‘liq. Aynan shu maqsadni ko‘zlagan holda, MK 578-moddasi nizolarni tartibga solishda ishtirok etuvchi shaxslar uchun aniq huquqiy kafolatlarni belgilab qo‘ygan.
Moddaning birinchi qismi yarashtirish komissiyasi aʼzolari va mehnat arbitrlari uchun moliyaviy himoyani ta’minlaydi. Ushbu shaxslar jamoaviy mehnat nizosini hal etish (tartibga solish) bilan bog‘liq faoliyatda ishtirok etish vaqtida, oʻrtacha ish haqi saqlab qolingan holda asosiy ishidan ozod qilinadi. Bu kafolat bu shaxslarning iqtisodiy jihatdan jabr ko‘rmasligini ta’minlab, ularga nizoni yechish vazifasiga to‘liq e’tibor qaratish imkonini beradi. O‘rtacha ish haqi saqlanishi ular o‘z xizmat vazifalarini jiddiy moliyaviy yo‘qotishlarsiz bajarishiga imkon yaratadi.
Moddaning eng muhim himoyaviy qismi uning ikkinchi qismida mustahkamlangan. U xodimlarning, ya'ni kasaba uyushmalari yoki boshqa birlashmalarining nizoni hal etishda ishtirok etayotgan vakillari uchun mehnat huquqlari daxlsizligini belgilaydi. Jamoaviy nizo hal etilayotgan davr mobaynida bu vakillar intizomiy jazoga tortilishi, boshqa ishga oʻtkazilishi mumkin emas.
Eng kuchli himoya chorasi bu vakillar bilan tuzilgan mehnat shartnomasini bekor qilish tartibiga taalluqlidir. Ish beruvchi o‘z tashabbusiga ko‘ra, ularning vakilligiga vakolat bergan organning oldindan roziligini olmay turib, ularni ishdan bo‘shatishi qat’iyan man etiladi. Ushbu qat’iy talab ish beruvchiga, nizoni hal qilishga to‘sqinlik qilish maqsadida, xodimlar vakillariga bosim o‘tkazish yoki ularni ishdan chetlashtirish imkoniyatini yo‘qqa chiqaradi.
Xulosa qilib aytganda, MK 578-moddasi nizolarni hal etish jarayonidagi shaxslarni ish beruvchining har qanday tazyiqlaridan qonuniy ravishda himoyalaydi. Bu kafolatlar yarashtirish mexanizmlarining samaradorligi uchun asos bo‘lib xizmat qiladi, chunki xolis qaror qabul qiluvchilar va xodimlar vakillari o‘z vazifalarini bemalol, adolat va qonuniylik tamoyillari asosida amalga oshirishlari mumkin. Shunday qilib, mazkur modda butun mehnat tizimidagi barqarorlik va ishonchning muhim poydevori hisoblanadi.
Moddaning birinchi qismi yarashtirish komissiyasi aʼzolari va mehnat arbitrlari uchun moliyaviy himoyani ta’minlaydi. Ushbu shaxslar jamoaviy mehnat nizosini hal etish (tartibga solish) bilan bog‘liq faoliyatda ishtirok etish vaqtida, oʻrtacha ish haqi saqlab qolingan holda asosiy ishidan ozod qilinadi. Bu kafolat bu shaxslarning iqtisodiy jihatdan jabr ko‘rmasligini ta’minlab, ularga nizoni yechish vazifasiga to‘liq e’tibor qaratish imkonini beradi. O‘rtacha ish haqi saqlanishi ular o‘z xizmat vazifalarini jiddiy moliyaviy yo‘qotishlarsiz bajarishiga imkon yaratadi.
Moddaning eng muhim himoyaviy qismi uning ikkinchi qismida mustahkamlangan. U xodimlarning, ya'ni kasaba uyushmalari yoki boshqa birlashmalarining nizoni hal etishda ishtirok etayotgan vakillari uchun mehnat huquqlari daxlsizligini belgilaydi. Jamoaviy nizo hal etilayotgan davr mobaynida bu vakillar intizomiy jazoga tortilishi, boshqa ishga oʻtkazilishi mumkin emas.
Eng kuchli himoya chorasi bu vakillar bilan tuzilgan mehnat shartnomasini bekor qilish tartibiga taalluqlidir. Ish beruvchi o‘z tashabbusiga ko‘ra, ularning vakilligiga vakolat bergan organning oldindan roziligini olmay turib, ularni ishdan bo‘shatishi qat’iyan man etiladi. Ushbu qat’iy talab ish beruvchiga, nizoni hal qilishga to‘sqinlik qilish maqsadida, xodimlar vakillariga bosim o‘tkazish yoki ularni ishdan chetlashtirish imkoniyatini yo‘qqa chiqaradi.
Xulosa qilib aytganda, MK 578-moddasi nizolarni hal etish jarayonidagi shaxslarni ish beruvchining har qanday tazyiqlaridan qonuniy ravishda himoyalaydi. Bu kafolatlar yarashtirish mexanizmlarining samaradorligi uchun asos bo‘lib xizmat qiladi, chunki xolis qaror qabul qiluvchilar va xodimlar vakillari o‘z vazifalarini bemalol, adolat va qonuniylik tamoyillari asosida amalga oshirishlari mumkin. Shunday qilib, mazkur modda butun mehnat tizimidagi barqarorlik va ishonchning muhim poydevori hisoblanadi.
Xulosa
Mehnat kodeksining 578-moddasi jamoaviy mehnat nizolarini hal qilishda ishtirok etuvchi shaxslarga yuqori darajadagi huquqiy himoya va moddiy qo‘llab-quvvatlashni ta’minlaydi. Bu kafolatlar jamoaviy nizolarni hal qilish tizimining adolatli, xolis va samarali ishlashi uchun asos yaratadi. Ushbu moddaning mavjudligi O‘zbekiston qonunchiligida ijtimoiy sheriklik va xodimlar huquqlarini himoya qilish tamoyillari ustuvor ekanligidan dalolat beradi.
Yangiyo‘l shahar adliya bo‘limi
Bosh yuriskonsult: A.Kazimbayev