Янгиликлар
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 572-moddasi: Jamoaviy talablarni ko‘rib chiqish tartibi
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 572-moddasi: Jamoaviy talablarni ko‘rib chiqish tartibi
Mehnat sohasidagi ijtimoiy sheriklik tizimining poydevori — bu tomonlarning o‘zaro muloqoti va bir-birining manfaatlarini inobatga olishidir. Jamoaviy mehnat nizosi, ya’ni norozilikning rasmiy e’lon qilinishidan oldin, xodimlar va ular vakillarining talablarini ish beruvchi tomonidan ko‘rib chiqish jarayoni turadi. O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 572-moddasi aynan ushbu dastlabki va hal qiluvchi bosqichning tartibini, muddatlarini va huquqiy oqibatlarini belgilab beradi.
572-modda mohiyatan nizoni keltirib chiqaruvchi sabablarni jamoaviy mehnat nizosiga aylanmasdan oldin bartaraf etishga qaratilgan huquqiy mexanizmdir. Bu modda ish beruvchiga xodimlarning muammolariga e’tiborsiz bo‘lishga yo‘l qo‘ymaydi. Talablar subyektlari ikki guruhga bo'linadi: Xodimlar bevosita (xodimlar guruhi, yakka tartibda yoki umumiy yig‘ilish orqali) va Xodimlar vakillari (ko‘pincha kasaba uyushmasi qo‘mitalari yoki xodimlar tomonidan vakolat berilgan boshqa organlar). Talablar, odatda, ish haqi shartlari, mehnat sharoitlari, ijtimoiy kafolatlar, jamoa shartnomasi shartlarini qo‘llash yoki yangi shartlarni belgilash kabi masalalarga oid bo‘ladi.
572-modda ish beruvchiga bir nechta majburiy harakatlarni yuklaydi. Bularga Talablarni Qabul Qilish (yozma talablarni rasmiy qabul qilish), Qisqa Muddatda Ko‘rib Chiqish (belgilangan qat’iy muddatlarga rioya qilish lozim), hamda Asoslantirilgan Yozma Javob berish kiradi. Javob asoslantirilgan bo‘lishi, ya’ni talablarning qaysi biri qondirilishi, qaysi biri qondirilmasligi va nima uchun qondirilmasligi aniq ko‘rsatilishi lozim.
Talablarni ko‘rib chiqish muddati juda muhim: Xodimlar kasaba uyushmasiga yuborgan talablar yuzasidan ish beruvchi qabul qilingan qaror to‘g‘risida talablar olingan kundan e’tiboran 3 ish kuni ichida yozma xabar berishi lozim (agar qonunchilikda boshqacha holat nazarda tutilmagan bo‘lsa). Kasaba uyushmalari/birlashmalarining talablarini esa Ish beruvchilarning birlashmalari ko‘rib chiqishi va qabul qilingan qaror haqida ularga talablar olingan kundan e’tiboran 1 oy ichida xabar berishi shart.
Agar ish beruvchi belgilangan muddatda talablarni ko‘rib chiqishdan yoki asosli javob berishdan bo‘yin tovlasa, bu holat jamoaviy mehnat nizosining boshlanishiga olib keladi va yarashuv-vositachilik tartib-taomillariga (Yarashtirish komissiyasi, Arbitraj) o‘tishga asos bo‘ladi (MK 573-moddaga muvofiq).
Xulosa qilib aytganda Mehnat kodeksining 572-moddasi jamoaviy mehnat nizosini hal qilishning "nolinchi" bosqichi bo‘lib xizmat qiladi. U ish beruvchiga o‘z xodimlarining jamoaviy manfaatlariga e’tiborli bo‘lish majburiyatini yuklaydi. Talablarning o‘z vaqtida va asosli ko‘rib chiqilishi – bu kelishmovchilikni nizoga aylantirmasdan, ijtimoiy sheriklik ruhida hal qilishning eng muhim shartidir. Shu tariqa, 572-modda ish beruvchi va xodimlar o‘rtasidagi o‘zaro ishonch va konstruktiv muloqotni mustahkamlashga xizmat qiladi.
Yangiyo‘l shahar adliya bo‘limi
Bosh yuriskonsult: A.Kazimbayev