Янгиликлар
Mehnat Nizolari Komissiyasining A’zolari: Qonun Himoyasidagi Xolislik
Mehnat Nizolari Komissiyasining A’zolari: Qonun Himoyasidagi Xolislik
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 557-moddasi sharhi
Mehnat nizolari bo‘yicha komissiya (MNK) — yakka tartibdagi mehnat nizolarini hal etishning asosiy va eng muhim organlaridan biridir. U bevosita korxona yoki tashkilot ichida ish beruvchi va xodimlar vakillarining teng ishtirokida tuziladi. Komissiyaning samarali ishlashi, eng avvalo, uning a’zolarining xolisligi va mustaqilligiga bog‘liq.
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 557-moddasi "Mehnat nizolari boʻyicha komissiyaning aʼzolari uchun kafolatlar" aynan shu xolislik va mustaqillikni ta’minlashga qaratilgan huquqiy himoya choralarini belgilaydi.
557-modda: Himoyaning Uch Asosiy Ustuni
Mehnat nizolari komissiyasi a’zolari (MNK a’zolari) ish beruvchi bilan bevosita mehnat munosabatida bo‘lgan xodimlar ekanligini hisobga olsak, ularga nisbatan har qanday bosimning oldini olish uchun uch darajali kafolatlar joriy etilgan.
Ishdan Ozod Qilish va O‘rtacha Ish Haki Saqlab Qolish
Yakka tartibdagi mehnat nizosini bevosita koʻrib chiqish va ishni koʻrib chiqishga tayyorlash davrida mehnat nizolari boʻyicha komissiyaning aʼzolari boʻlgan xodimlar oʻrtacha ish haqi saqlangan holda mehnat majburiyatlarini bajarishdan ozod etiladi.
Mohiyati: MNK a’zolariga nizo materiallarini chuqur o‘rganish, majlislarni o‘tkazish va qaror qabul qilish uchun asosiy ishdan ajralgan holda vaqt ajratish imkoniyati beriladi. Eng muhimi, bu davrda ularning o‘rtacha ish haqi to‘liq saqlanib qolinadi.
Maqsadi: Bu, a’zolarning o‘z vazifalarini moddiy yo‘qotishlarsiz, xolis va sifatli bajarishlarini ta’minlaydi.
Ish Beruvchi Tashabbusi Bilan Ishdan Bo‘shatishga Cheklov
Ular oʻz vakolatlarini amalga oshirayotgan davrda... ish beruvchining tashabbusiga koʻra mehnat shartnomasini bekor qilishga yoʻl qoʻyilmaydi, bundan qonunda nazarda tutilgan hollar mustasno.
Mohiyati: MNK a’zosi o‘z vakolatini bajarayotgan vaqtda uning ish joyi qo‘shimcha huquqiy himoya ostida bo‘ladi. Ish beruvchi uning komissiyadagi pozitsiyasiga norozi bo‘lgani uchun uni ishdan bo‘shatishga haqli emas.
Maqsadi: A’zolarni bosimdan himoya qilish, ularning o‘z vazifalarini erkin va mustaqil amalga oshirishlarini ta’minlash.
Tarif Stavkasini (Maoshni) Pasaytirishning Taqiqlanishi
Mehnat nizolari boʻyicha komissiyaning aʼzolari boʻlgan xodimlarga nisbatan ular oʻz vakolatlarini amalga oshirayotgan davrda tarif stavkasini (maoshni) pasaytirishga yoʻl qoʻyilmaydi...
Mohiyati: Bu kafolat ish beruvchiga MNK a’zosining lavozimini pasaytirish, yoki uning faoliyati uchun maoshini kamaytirish orqali jazolash imkoniyatini bermaydi.
Maqsadi: Bu, moddiy bosim orqali a’zoning xolis qaror qabul qilishiga ta’sir o‘tkazishni oldini olishga qaratilgan.
Kafolatlarning Asosiy Huquqiy Maqsadi
557-modda yakka tartibdagi mehnat nizolarini hal qilish tizimida asosiy ijtimoiy-huquqiy vazifani bajaradi:
MNK Mustaqilligini Ta’minlash: Komissiya tenglik asosida tuzilgan bo‘lsa-da, ish beruvchi vakilining ma’muriy ta’siridan xodimlar vakilini himoya qilish, qarorlarning haqqoniy va xolis bo‘lishiga xizmat qiladi.
Adliyaning Birlamchi Darajasini Kuchaytirish: MNK sudga murojaat qilishdan oldin nizoni hal qilishning dastlabki bosqichi bo‘lib, uning samaradorligi sudlarning ish yukini kamaytiradi. A’zolar uchun kafolatlar MNK nufuzini va samaradorligini oshiradi.
Xulosa
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 557-moddasi ish beruvchi bilan mehnat munosabatida bo‘lgan MNK a’zolari uchun zarur bo‘lgan huquqiy "qalqon" vazifasini o‘taydi. Ushbu kafolatlar orqali qonunchilik MNK a’zolarining o‘z vazifalarini qo‘rqmasdan, xolis va mas’uliyat bilan bajarishlarini ta’minlaydi. Bu esa, oxir-oqibat, yakka tartibdagi mehnat nizolarining adolatli va tez hal etilishiga erishish uchun mustahkam zamin yaratadi.
Yangiyo‘l shahar adliya bo‘limi
Bosh yuriskonsult: A.Kazimbayev