Янгиликлар

Mehnat erkinligi — inson huquqlarining ajralmas tarkibiy qismi

Mehnat erkinligi — inson huquqlarining ajralmas tarkibiy qismi

O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 5-moddasida mehnat erkinligi tamoyili mustahkam belgilangan. Ushbu norma har bir insonning o‘z mehnati bilan shug‘ullanish, kasb va ish joyini erkin tanlash, majburiy mehnatdan himoyalanish huquqini kafolatlaydi. Bu prinsip mamlakatning demokratik va ijtimoiy huquqiy davlat sifatidagi mohiyatini yaqqol namoyon etadi.

Mehnat erkinligi deganda, shaxsning o‘z mehnatini ixtiyoriy asosda amalga oshirish huquqi tushuniladi. Bu, avvalo, fuqaro hech kim tomonidan majburlanmasdan, o‘z kasbini, mehnat joyini va ish sharoitlarini tanlashi mumkinligini anglatadi. Mehnat erkinligining bu talqini O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 37-moddasida ham o‘z ifodasini topgan. Shu tariqa, mehnat erkinligi — konstitutsiyaviy kafolatga ega asosiy inson huquqlaridan biridir.

Biroq, ushbu modda nafaqat erkinlikni, balki ijtimoiy mas’uliyatni ham nazarda tutadi. Ya’ni, har kim o‘z mehnatini jamiyat manfaatlariga zid tarzda amalga oshira olmaydi. Bu tamoyil mehnat erkinligining chegaralarini belgilab, davlat, ish beruvchi va xodim o‘rtasidagi muvozanatni ta’minlaydi.

Majburiy mehnatga yo‘l qo‘yilmasligi esa moddaning eng muhim jihatlaridan biridir. Ishga majburlash, ayniqsa jazoni ijro etish muassasalarida yoki favqulodda vaziyatlardagi majburiy ishlar bundan mustasno hollarda, qat’iy tartibda qo‘llanilishi mumkin. Bunday yondashuv xalqaro huquq me’yorlariga, xususan Xalqaro mehnat tashkilotining 29-sonli Konvensiyasi (Majburiy mehnat to‘g‘risida) talablariga ham mos keladi.

Umuman olganda, 5-modda mehnat sohasida insonning shaxsiy erkinligini, iqtisodiy tanlov huquqini va sha’nini himoya qiluvchi poydevor sifatida xizmat qiladi. U mehnat munosabatlarida insonparvarlik, erkinlik va adolat tamoyillarini chuqur mustahkamlaydi.

Yangiyo‘l shahar adliya bo‘limi

YXKM rahbari SH.Ro‘ziyeva