Янгиликлар
Mehnat qonunchiligining amal qilish sohasi — mehnat munosabatlarining huquqiy chegaralari
Mehnat qonunchiligining amal qilish sohasi — mehnat munosabatlarining huquqiy chegaralari
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 11-moddasi mehnat qonunchiligining amal qilish doirasini aniq belgilaydi. Ushbu norma mehnat huquqining asosiy qoidasini — ya’ni qaysi munosabatlar mehnat qonunchiligi bilan tartibga solinishi, qaysilari esa boshqa huquq tarmoqlariga taalluqli ekanini — yuridik jihatdan aniqlab beradi.
Modda mazmuniga ko‘ra, mehnat to‘g‘risidagi qonunchilik xodim va ish beruvchi o‘rtasidagi yakka tartibdagi mehnat munosabatlariga, shuningdek ular bilan bevosita bog‘liq ijtimoiy munosabatlarga tatbiq etiladi. Bu, masalan, ishga qabul qilish, kasbiy tayyorgarlik, qayta tayyorlash, mehnatni muhofaza qilish, ijtimoiy sheriklik kabi jarayonlarni ham o‘z ichiga oladi. Shu tariqa, mehnat qonunchiligi faqat ish joyidagi faoliyatni emas, balki uni qo‘llab-quvvatlovchi butun ijtimoiy tizimni qamrab oladi.
Mazkur modda yana bir muhim tamoyilni belgilaydi — mehnat munosabatlarini fuqarolik-huquqiy shartnomalar orqali rasmiylashtirish taqiqlanadi. Bu degani, ish beruvchi xodim bilan fuqarolik shartnomasi tuzish orqali mehnat qonunchiligi kafolatlaridan qochishi mumkin emas. Bunday yondashuv xodimlarni ijtimoiy himoyasiz qolishidan asraydi hamda mehnat huquqlarining to‘liq amalga oshishini kafolatlaydi.
11-modda, aslida, mehnat qonunchiligi doirasini belgilash bilan birga, huquqiy aniqlik va barqarorlikni ham ta’minlaydi. Chunki u mehnat munosabatlari bilan bog‘liq barcha shaxslar uchun — davlat organlari, ish beruvchilar, xodimlar va kasaba uyushmalari uchun — mehnat qonunlarining tatbiq sohasini ochiq belgilab beradi.
Shunday qilib, 11-modda mehnat huquqi tizimida me’yoriy chegaralarni aniqlovchi, adolatli mehnat munosabatlarini mustahkamlovchi va fuqarolarning mehnat sohasidagi huquqiy himoyasini kafolatlovchi tayanch norma sifatida alohida o‘rin tutadi.
Yangiyo‘l shahar adliya bo‘limi
YXKM rahbari SH.Ro‘ziyeva