Янгиликлар
Mehnat shartnomasining qonun va boshqa hujjatlar bilan uyg‘unligi — xodim manfaatlarini himoyalash asosi
Mehnat shartnomasining qonun va boshqa hujjatlar bilan uyg‘unligi — xodim manfaatlarini himoyalash asosi
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 16-moddasi mehnat huquqi tizimida mehnat shartnomasining huquqiy maqomi va uning qonunchilik hamda boshqa mehnatga oid hujjatlar bilan o‘zaro nisbatini aniqlab beradi. Ushbu modda xodim bilan ish beruvchi o‘rtasidagi shartnomaviy munosabatlarda adolat, muvozanat va huquqiy himoyani ta’minlashga qaratilgan.
Moddaga ko‘ra, mehnat shartnomasida xodimga mehnat to‘g‘risidagi qonunchilik va boshqa huquqiy hujjatlarda belgilanganidan ortiq huquqlar va kafolatlar nazarda tutilishi mumkin. Bu qoida xodimlarning ijtimoiy-iqtisodiy manfaatlarini kengaytirish imkonini beradi. Masalan, ish beruvchi shartnomada qo‘shimcha ta’til kunlari, qo‘shimcha sug‘urta, xizmat uyi yoki transport imtiyozlarini belgilashi mumkin. Bunday yondashuv mehnat munosabatlarida insonparvarlik va ijtimoiy sheriklik tamoyillarini mustahkamlaydi.
Biroq, modda bir muhim cheklovni ham o‘rnatadi — mehnat shartnomasiga xodimning huquqiy holatini yomonlashtiruvchi shartlarni kiritish taqiqlanadi. Ya’ni, ish beruvchi shartnomaga qonunda kafolatlangan dam olish, ish haqi yoki xavfsiz mehnat sharoitlarini cheklovchi bandlarni kiritolmaydi. Bu tamoyil mehnat huquqlarining ustuvorligini kafolatlab, xodimning huquqiy holatini himoya qiladi.
Mazkur modda mehnat qonunchiligi, jamoa kelishuvlari va shartnomalar o‘rtasida vertikal uyg‘unlik tizimini yaratadi. Yuqori darajadagi normativ hujjatlar asosiy qoidalarni belgilasa, mehnat shartnomasi ularni xodim foydasiga yanada takomillashtiradi. Shu bilan birga, xodimning huquqiy maqomini yomonlashtiruvchi har qanday shart o‘z kuchini yo‘qotadi.
Umuman olganda, 16-modda mehnat shartnomasining huquqiy barqarorligini, xodim huquqlarining ustuvorligini va mehnat sohasida adolat tamoyillarining amalda ta’minlanishini kafolatlaydi. U mehnat huquqida inson manfaatini markazga qo‘yuvchi zamonaviy yondashuvning ifodasidir.
Yangiyo‘l shahar adliya bo‘limi
YXKM rahbari SH.Ro‘ziyeva