Янгиликлар

Haqiqiy emas shartlar va hujjatlar: xodim huquqlarini himoyalovchi huquqiy filtr

Haqiqiy emas shartlar va hujjatlar: xodim huquqlarini himoyalovchi huquqiy filtr

O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 17-moddasi mehnat huquqida normativ ierarxiya va huquqiy haqiqiylik tamoyilini mustahkamlaydi. Ushbu modda xodimning holatini yomonlashtiruvchi har qanday hujjat yoki shartning kuchini yo‘qqa chiqarish orqali xodim manfaatlarini qat’iy himoya qiladi.

Moddaga ko‘ra, agar jamoa kelishuvi, ichki hujjat yoki mehnat shartnomasi xodimning huquqiy maqomini yomonlashtiruvchi qoidalarni o‘z ichiga olsa, bunday qoidalar haqiqiy emas deb hisoblanadi. Bu degani, ular qabul qilingan paytdan boshlab huquqiy kuchga ega emas va amalda qo‘llanilmaydi. Shu tariqa, modda xodimning konstitutsion mehnat huquqlarini himoya qiluvchi huquqiy “filtr” sifatida ishlaydi.

Qonunchilikda bunday yondashuv xodimlarning mehnat sharoitlarini kafolatlashda muhim mexanizm hisoblanadi. Masalan, agar ish beruvchi ichki buyruqda qonunda belgilangan yillik ta’tilni qisqartirsa yoki dam olish kunlarini bekor qilsa, bu qoida avtomatik ravishda haqiqiy emas deb topiladi. Shu bilan birga, bunday haqiqiy bo‘lmagan qoidaning mavjudligi umumiy hujjatni butunlay bekor qilmaydi — faqat yomonlashtiruvchi band o‘z kuchini yo‘qotadi.

Mazkur modda mehnat huquqidagi tizimli himoya mexanizmini yaratadi. U xodim va ish beruvchi o‘rtasidagi kuch muvozanatini saqlaydi, qonunga zid me’yorlar ishlab chiqilishining oldini oladi. Bundan tashqari, u mehnat nizolari yuzaga kelganda sudlar uchun aniq mezon beradi — xodimning manfaatini yomonlashtiruvchi har qanday shart haqiqiy emas deb topiladi.

Umuman olganda, 17-modda mehnat sohasida adolat, huquqiy aniqlik va ijtimoiy barqarorlik tamoyillarini mustahkamlaydi. U mehnat qonunchiligining yuqori darajadagi huquqiy kuchini ta’minlab, xodim manfaatlarini kafolatli himoya qilishning eng muhim mexanizmlaridan biridir.

Yangiyo‘l shahar adliya bo‘limi

YXKM rahbari SH.Ro‘ziyeva