Янгиликлар

Mehnat huquqida "Xodim huquqlari – adolatli mehnat tizimining asosi"

Mehnat huquqida "Xodim huquqlari – adolatli mehnat tizimining asosi"

O‘zbekiston Respublikasining 2024-yilda kuchga kirgan yangi Mehnat kodeksida xodimlarning huquqiy maqomini mustahkamlash va ularning ijtimoiy himoyasini ta’minlashga alohida e’tibor qaratilgan. 21-modda — mehnat huquqlarining markaziy ustunlaridan biri bo‘lib, u xodimning kasbiy, moddiy va insoniy manfaatlarini kafolatlaydi.

Ushbu moddaning mazmuni xodimning mehnat faoliyatini nafaqat iqtisodiy, balki ijtimoiy jihatdan ham himoya qilishga qaratilgan. Eng avvalo, xodim o‘z mehnatini qonuniy asosda amalga oshirish, mehnat shartnomasini erkin tuzish va uni o‘zgartirish huquqiga ega. Bu norma mehnat munosabatlarida erkinlik tamoyilini mustahkamlaydi.

Shuningdek, xodimning o‘z vaqtida va to‘liq ish haqi olish huquqi ijtimoiy adolatning asosi hisoblanadi. Yangi tahrirda bu huquqning mazmuni kengaytirilgan bo‘lib, endi nafaqat ish haqi miqdori, balki uning to‘lov vaqti, shakli ham qonuniy kafolat ostiga olingan.

Moddada ko‘rsatilgan mehnatni muhofaza qilish talablari esa xodim sog‘lig‘i va xavfsizligini himoya qilishga qaratilgan. Xavfsiz mehnat muhiti yaratish, zarur himoya vositalari bilan ta’minlash ish beruvchining bevosita majburiyatidir.

Bundan tashqari, xodimga kasbga tayyorlanish, qayta tayyorlash va malaka oshirish huquqining berilishi zamonaviy mehnat bozorida raqobatbardoshlikni oshiradi. Bu bandlik siyosatini yanada faol, rivojlanishga yo‘naltirilgan shaklga keltiradi.

Eng muhim jihatlardan biri — xodimning kasaba uyushmalarida birlashish huquqidir. Bu institut xodimlar manfaatlarini jamoaviy himoya qilish imkonini beradi hamda mehnat muvozanatini saqlaydi.

Xulosa qilib aytganda, 21-modda mehnat huquqlari tizimida xodimning asosiy kafolatlarini mustahkamlovchi yadro hisoblanadi. U inson qadr-qimmatiga asoslangan adolatli mehnat tizimini shakllantirishda markaziy o‘rinni egallaydi.

Yangiyo‘l shahar adliya bo‘limi

YXKM bosh yuriskonsulti U.Bo‘riyev