Янгиликлар
Xodim majburiyatlari — mehnat intizomi va adolatli mehnat tartibining asosi
Xodim majburiyatlari — mehnat intizomi va adolatli mehnat tartibining asosi
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 22-moddasi xodimning mehnat jarayonidagi asosiy majburiyatlarini belgilab beradi. Ushbu norma mehnat munosabatlarining ikkinchi tomonini — ya’ni xodimning ish beruvchi oldidagi mas’uliyatini huquqiy jihatdan mustahkamlaydi.
Moddaga ko‘ra, xodim, birinchi navbatda, mehnat to‘g‘risidagi qonunchilikka, mehnat haqidagi boshqa huquqiy hujjatlarga va mehnat shartnomasi shartlariga rioya etishi shart. Bu talab mehnat intizomini ta’minlash, ish joyida huquqiy tartibni saqlash va mehnat samaradorligini oshirish uchun zarur asosdir.
Xodim o‘z zimmasiga yuklatilgan majburiyatlarni vijdonan bajarishi va ichki mehnat tartib-qoidalariga qat’iy amal qilishi kerak. Bu faqat nazariy talab emas — amalda mehnat jamoasida o‘zaro hurmat, ishonch va professional intizomni ta’minlaydigan asosiy shartdir.
22-moddaning yana bir muhim jihati — mehnatni muhofaza qilish, xavfsizlik va ishlab chiqarish sanitariyasi talablariga rioya etish majburiyatidir. Bu norma xodim sog‘lig‘ini himoya qilish, baxtsiz hodisalarni oldini olish va xavfsiz mehnat muhitini saqlashga qaratilgan.
Xodim, shuningdek, ish beruvchining mol-mulkiga ehtiyotkorona munosabatda bo‘lishi, yetkazilgan moddiy zarar uchun javobgarlikni o‘z zimmasiga olishi, hamda ishlab chiqarish jarayonida xavf tug‘diruvchi holatlar haqida darhol xabar berishi shart. Bunday yondashuv mehnat jamoasida javobgarlik madaniyatini shakllantiradi.
Mazkur modda xodimning mehnat intizomiga rioya etishi orqali nafaqat ish beruvchi manfaatlarini, balki mehnat jamoasining umumiy xavfsizligini va barqaror faoliyatini ham kafolatlaydi. Shu sababli, 22-modda mehnat huquqi tizimida mehnat intizomi, xavfsizlik va o‘zaro mas’uliyat tamoyillarining huquqiy asosini belgilab beradi.
Umuman olganda, ushbu norma mehnat jarayonida huquq va majburiyatlarning muvozanatini ta’minlab, adolatli, barqaror va xavfsiz mehnat muhitini shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi.
Yangiyo‘l shahar adliya bo‘limi
YXKM bosh yuriskonsulti U.Bo‘riyev